terminów gramatycznych online
prozodia
Język: polski
Geneza: gr. prosōdia 'akcent. przyśpiew'
- Część I. O wymawianiu. Podział liter (głosek): Jak/1823
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Literae: Cell/1725
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- O ortografii polskiej: Mal/1700
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- O spółgłoskach. O używaniu liter "i", "y", "j" (L. Osiński): Rozp/1830
- Prosodia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
Prozodia - dział fonologii opisujący zjawiska akcentu, intonacji i iloczasu, tzn. prozodyczne właściwości języka.
Cytaty
Wiele jest częsci Grammátyki? Cztéry té: Ortográfia. Etymologia. Syntáxys. i Prozodia. [...] Prozodia uczy syllab przedłużęnie i skrócęnié rozeznáwáć, i wiersze komponowáć.
Consonantes, są, niektore Liquidae, głośne, jáko to, L, M, N, R. Inne zás, są, Mutae, nieme, ktorych rozeznánie w Prosodiej, jest potrzebne. Tám też należy, X, i Z, ktore Duplices, sowitymi, názywáne bywáją.
P. Wiele jest części Grammatyki? [...] P. Czego ktora naucza? [...] Prozodya syllaby z przeciągiem albo skroceniem wymawiać, i wiersze składać.
Grammatyki PROSODIA. ROZDZIAŁ I. O ilkości sylab.
Grammatyka dzieli się na cztery części. [...] IV. Prozodya uczy, ktore sylaby krotko, à ktore z przeciągiem wymawiać potrzeba, i jak wiersze składać.
CZĘŚĆ IV. GRAMMATYKI PROSODIA.
Prozodia [...] wystawia te dwie własności mowy, które ją najwięcej do śpiewania i Muzyki zbliżają: to jest odmianę czyli przejście głosu z jednego na drugi; co w Muzyce i śpiewaniu tonem, w mowie akcentem zowiemy: i czas w jakim zgłoskę z osobna każdą wymówić należy, co zowiemy Iloczasem.
Pod względem prozodyi, język nasz odróżnił się zupełnie od języków pobratymczych.
Któż bowiem nie czuje, jak miłemi są dla oka te spadki, które prozodya innych języków daktylicznym rytmem nazywa?
Mechanizm języka polskiego oparty jest na spółgłoskach, 78, 8I. Jego prozodya 355.
Tak więc właśnie w wydaniach popularnych, które rozchodzą się w tysiącach egzemplarzy, a nad któremi nie czuwa zwyczajnie ręka umiejętnego, troskliwego wydawcy, przyszłoby do szpetnego skażenia poezyi pod względem prozodyi i rymu.
Są [...] języki, w których zgłoska akcentowana wyróżnia się nie tylko mocniejszem natężeniem, lecz także, a nawet przede wszystkiem wyższem podniesieniem tonu. Taki muzykalny akcent wyrazowy ma, na przykład, język litewski i serbsko-chorwacki; akcent taki posiadał również język starogrecki, stąd też gramatycy greccy nazywali go prozodją [...] t. j. przyśpiewkiem, a Rzymianie przetlumaczyli dósłownie ten termin na swój accentus = ad-cantus (od cano=śpiewam), choć język łaciński wcale do tego ich nie upoważniał.
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego.
Terminologia. Litera vocalis brevis — głoska [...], quantitas — iloczas, ilość (t. 1, przyp.), prozodyja (t. 1, przyp., s. 42).