terminów gramatycznych online
spółgłoska bezdźwięczna
Język: polski
- 1 Prawidło przypadkowania: Oż/1883
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głoskach: Szob/1923
Cytaty
Wszystkie zakończenia cechują się spółgłoskami dzwięcznemi b, d, m, w bezdzwięcznemi zaś t, p, s, z, i płynnemi ł, r.
Stąd znowu wszystkie spółgłoski ze względu na samo ich brzmienie dzielimy na głośne albo dźwięczne, dawniej nazywane słabemi [...] i ciche albo bezdźwięczne, zwane dawniej mocnemi: p, p', t, k, k', f, f', s, ch, c, cz, ć, sz, ś.
Stąd znowu wszystkie spółgłoski ze względu na samo ich brzmienie dzielimy: 1) na dźwięczne albo głośne: b bi m mi w wi n ń d ł l z ź dz dź ż (rz) dż r g gi, przy których wymawianiu drgają napięte struny głosowe; i 2) na bezdźwięczne albo ciche: p pi f fi t s ś c ć sz cz k ki ch (h) chi (hi), przy których wymawianiu niema drgania strun głosowych.
Spółgłoska bezdźwięczna (cicha) przed następującą głośną zmieniła się na odpowiednią głośną, np. obok prosić (z cichym ś) mamy wyraz prośba (wymawiamy ź przed b), kwoli wymawiamy i piszemy gwoli (k przed dźwięcznym w upodobniło się do dźwięcznego g), w wyrazach: także, jakby wymawiamy dźwięczną spółgłoskę g przed następującą dźwięczną ź albo b. Taka zmiana spółgłoski poprzedzającej (cichej na głośną lub głośnej na cichą), stosownie do natury spółgłoski następującej, nazywa się upodobnieniem dźwiękowym (fonetycznym).
Dziś, kiedy postanowiono pisać s zarówno przed wszystkiemi spółgłoskami bezdźwięcznemi z wyjątkiem s, sz, ś, nie byłoby usprawiedliwione uwydatniać różnicę między: scierać a ścierka.
Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).
Spółgłoski i ich podział. 1) dźwięczne: b w d z struny głosowe drgają, wydając pewien ton muzykalny, bezdźwięczne: p f t s struny głosowe nie drgają, słyszymy tylko szmery. 2) czyste: b, b', c, ć, cz itd. oprócz: nosowe: m, m', n, ń. 3) twarde: b, p, m, f, [...] miękkie: b', p', m', f' [...].
Głoski bezdźwięczne zamknięte nazywamy spółgłoskami bezdźwięcznemi.
Spółgłoski bezdźwięczne (mocne, czyste) są to głoski, które powstają wskutek przejścia bezdźwięcznego wydechu przez mniej lub więcej zamkniętą jaką ustną, nap. p, f, t, s, k.
Spółgłoski: p, p', f, f', t, s, c, sz, cz, ś, ć, k, k', ch, ch' - są spółgłoskami bezdźwięcznemi.
Przedewszystkiem uderza drobny napozór fakt, że zachowała się tu dźwięczność v po [spółgłoskach] bezdźwięcznych [...].
Zaś przed spółgłoskami (etymologicznie) bezdźwięcznemi oraz przed m n wszystkie pełnogłoski występują jako krótkie.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], spółgłoska wargowa, wargowozębowa, przedniojęzykowa, zębowa, dziąsłowa, średniojęzykowa, tylnojęzykowa, chwilowa, zwarta, zwartoszczelinowa, trwała, szczelinowa, półotwarta, czysta, (bez)dźwięczna [...].