błąd

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mącz/1564 (war. B)
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Mon/1722
• Kon/1759
• Tr/1764
• Klecz/1767
• SzyGram/1767
• SzyPocz/1770
• Kop/1778
• Kop/1783
• Kop/1785
• L/1807–1814
• DwBg/1813
• Kop/1817
• Mroz/1822
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Rew/1845
• Desz/1846
• Szt/1854
• Mał/1863
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Łoś/1918
• Rozw/1923
• Łoś II/1925
• Dor/1958–1969

Soloecismus per translationem, pro errore, Miásto błędu.

Błąd, omyłká, Error, erratum, erratio. Menda ae, mendum Cicer. Errantia ae. Actius apud Noni. Vitium in libris Plin.

Error. Błąd.

Błąd der Irrthum, als wann es geschrieben wäre Wontroba, Klontwa, błond.

Wielorako błąd popełnić się może przeciwko Ortografii Łacińskiey?

Błąd g. błędu. Fehler [...].une erreur; [...].

Rowną pracę podejmują teraz, godni, a szczerze kochający swoją Ojczyznę Synowie, starając się usilnie o doskonałość Polskiej wymowy. A gdy już wiele poprawili błędow, (ktore przez nieostrożność wtargnęły) cieszyć się mogą w kwiecie niezawodnym pracy swojej owocem.

Bardziej jeszcze zepsuł się język Polski, przez słabo uczonych, a w samym języku Polskim mniej biegłych, albo nieuważnych, ktorzy wydawszy Słowniki Polskie, nie tylko wiele Łacińskich słow, ale Polskich przeinaczyli: z niemałą szkodą, gdyż tak złych słow, ucząc się młodzi, w dalszym wieku, błędu ledwie postrzedz, a tym bardziej poprawić nie mogli.

[...] w tych i tym podobnych słowach: kiełb' [wyraz przekreślony] , jedwab', karp', krzew'; ktore odmienione przyjmują j [= i], jako: jedwabiu, kiełbia, karpia, krzewię się. Że jednak takich słow mało się znajduje, i w tych, co są, niezbyt znacznie wydaje się błąd, choćby się to ostatkowe litery: b, p, w; takim jak zwyczajnie brzmieniem wymawiały, dlatego ten akcent od teraźniejszych bywa opuszczany.

Dawniej ten akcent kładł się też nad literami, p, p, w, w tych i tym podobnych słowach: jedwab, karp, krzew; [...]. Ze jednak takich słow mało się znajduje, i w tych co są, niezbyt znacznie błąd wydaje się, choćby kto te litery b, p, w, tak wymawiał, jak bez akcentu wymawiać się zwykły, akcent pospolicie bywa opuszczony.

O pisaniu bez błędow. O błędach przeciw Ortografii przez odmienienie liter. Omyłki przeciw Ortografii popełniają się pięciorako.

Pilność w tym profésorska pilniéjsze uczyni dziéci, a błędy jédnemu lub dwom publicznié wytknięte ostrożniéjszemi wszystkich czynić będą.

Przykłád tak nasz, jako i niektórych dzieci lepiéj wymáwiających, dając dlá drugich za słyszalny wzór, możémy poprawić błędy wymáwianiá [...].

Szacunek tedy języka Polskiégo, uchroniénié się błędów wmówieniu i w pisaniu, bogácénié i doskonálénié ojczystéj mowy, wprowadzénié wszystkich Nauk w cały Naród, łatwé i prędkié uczenié się obcych języków, przeświadczáją kochającego Ojczyznę Poláka o potrzebie Narodowéj Grammatyki.

BŁĄD, ędu, m. [...]. Błąd pisarski, [...].

Nie miescé tu wytykać, jakie się w pisaniu i ustnej mowie zagęściły błędy.

Nie wiém, czy by nie można darować klasycznemu Pisarzowi Krasińskiemu, że dla braku syllaby w wiérszu zrobił myszów, zamiast mysz, ale nie Trąbczyńskiému Grammatykowi dla Francuzów Polskiemu, który dobry Polák darować zechce, iż błąd śmiał odmienić w regułę, mówieniá i pisaniá, jak panów, ojców, synów, tak matków, siostrów, babów, ręków, nogów, szyjów. Co to za poczwara w najforemniéjszym języku.

I tu dwóch błędów wystrzégać się trzeba co do Imion nieżywotnych. Piérwszego w trzecim przypádku liczby pojedynczéj, drugiego w przypádkach liczby mnogiéj.

Grammatyka nowá, bardzo potrzebnie dopełniá nauki o Zaimkach, ato dla poprawy pospolitych błędów.

Imiosłów nazwany osobliwym, jest tak jak wyráz ułomny, albo nieodmiénny, kończący się na ąc, i szy, nie má żádnych odmian: przeto między grubemi błędami liczymy odmianę Imiosłowu, bywszy, przez przypádki, bywszego, bywszemu etc. Analogia czyli podobność innych Imiosłowów, z tego błędu wyprowadzá: jak bowiem nie mówimy miawszégo, dáwszégo, wziąwszego etc. tak nie możemy mówić bywszego.

Mówimy zwykle Amerykanie, Indianie, i t. p. Łatwo jest dowieść że to jest błędem, i wskazać skąd ten błąd pochodzi.

Niekiedy nawet zachodzi wątpliwość, czy wśród miękkich spółgłosek pisać e kréskowane czy i; ztąd tak łatwy błąd w piśmie lecić zamiast leciéć, słyszyć zamiast słyszéć i t. p.

Forma chwalemy, mówiemy, słyszemy, jest przeciwna mechanizmowi naszego języka, jaki mu wskazała jego budowa [...] forma ta zatém, chociaż dosyć upowszechniona, musi być koniecznie za błąd w języku uważana.

Błędy w wymawianiu najwięcéj pochodzą z nasłuchania się osób źle wymawiających, tudzież z nieświadomości piérwszych zasad Grammatyki.

Brak znowu gruntownéj nauki, wstręt poniekąd i sprawiedliwy od wszelkiéj nowości, a nadewszystko błędne wymawianie, sąto główne przyczyny błędów pisarskich dotąd niepozbytych w pismie i druku.

Tu widzimy, że błędy mowy ustnéj i pisanéj często z sobą się łączą, i nawet jedne z drugich wynikają.

Częstszy błąd bywa w wymawianiu, niż w pisaniu wyrazów, w których s, z, nie miękczą się przed spółgłoskami miękkiemi np. spi, spieszny, na wyspie, spiąć, w pasmie, w pismie, w ojczyznie, zwiérzę, zmienić, zmienny, niezmienny, nazwie, zlatywać, zlutować, zjeść, znieść, zbiérać, zdziérać, zniknąć, zjechać, zjadać, z nim z nich.

Aby wyrazy po sobie idące nie zaczynały się jednakowo, ani następujący, aby się nie zaczynał od tej głoski, na jaką się kończył poprzedni np. on się ściganiem mojej osoby zajął, Jan jadł jabłka jadowite, on był łagodny. — Ostatnie wyrażenie przez wielu za błąd uznane, tém się da usprawiedliwić; iż łatwo język lub gardło w jednakiém położeniu dwie głoski może wymówić.

Wszystkie inne wyjątki od grammatykarzów podawane zwyczajnie, nie są wyjątkami: ale tylko błędami, których wystrzegać się potrzeba.

Grammatyka powinna obejmować: [...] 6. błędy przeciw grammatyce z ich poprawą.

Rzeczownik: południe, bardzo częśto zdarza się słyszéć i czytać: południowi, co przecię między błędy trzeba policzyć.

A zatem pamiętajmy, że całe to zakończenie ą w przyp. VItym liczebników głównych jest tylko niegramatycznym, choć przez uczonych wprowadzonym intruzem, kunsztownym błędem.

W rodzaju żeńskim, jak się to czasem zdarza słyszeć i czytać: zań zamiast za nią, weń zamiast w nią, albo zgoła dlań zamiast dla niéj. Takie wyrażenia są błędem przeciwnym gramatyce.

Natomiast, żeńskie niejako formy: dlań zamiast: dla niej, przezeń zam. przez nią itp., są błędem przeciw gramatyce.

Wskutek tej prostoty i jasności prawidła, przestanie się i w szkole raz nareszcie uważać za błąd przeciwko ortografji to, co błędem nie było i nie jest, co, przeciwnie, zgadza się z faktami żywego języka.

Uwaga. Stanowczym błędem jest użycie zaimków ze względu na rzeczownik, który poprzednio wcale nie był wyrażony, lecz tylko przedstawiał się mówiącemu w myśli.

Uwaga. Stanowczym błędem jest użycie zaimków ze względu na rzeczownik, który poprzednio wcale nie był wyrażony, lecz tylko przedstawiał się mówiącemu w myśli.

W "RodziniePołanieckich" kiedy prof. Waskowski nazywa młodego Połanieckiego Arją, Pławicki poprawia go, wymieniając nazwę herbu Połanieckich»Ozorja«, popełniając przytem kilka błędów: wymawia s między samogłoskami jako z, akcent przenosi na środkowe o i z dwu ostatnich zgłosek: -ryja tworzy jedną.

Tutaj wspomnę o jednej oboczności, z polszczyzny dotąd niezauważonej lub uważanej za błąd.

Namnożyło się książeczek, zawierających spisy błędów językowych w celu przestrzeżenia ogółu mówiących, czego się strzec należy, i ta praca trwa dotychczas.