terminów gramatycznych online
błąd
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O Składni: Rew/1845
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Ortografia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Pisownia: Kr/1897
- Postrzeżenia nad niektórymi szczegółami rozprawy Brodzińskiego (J. Mroziński): Rozp/1830
- Przedmowa: Klecz/1767
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Rzeczowniki: Desz/1846
- Słownik: Kn/1621, Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Wstęp: Szt/1854
- Zdanie siódme: Klecz/1767
Błąd językowy. Element tekstu w danym jęz. nie mieszczący się w normie tego języka. B. jęz. może niekiedy naruszać podstawowe zasady narzucane jej przez system.
Cytaty
Błąd, omyłká, Error, erratum, erratio. Menda ae, mendum Cicer. Errantia ae. Actius apud Noni. Vitium in libris Plin.
Error. Błąd.
Rowną pracę podejmują teraz, godni, a szczerze kochający swoją Ojczyznę Synowie, starając się usilnie o doskonałość Polskiej wymowy. A gdy już wiele poprawili błędow, (ktore przez nieostrożność wtargnęły) cieszyć się mogą w kwiecie niezawodnym pracy swojej owocem.
Bardziej jeszcze zepsuł się język Polski, przez słabo uczonych, a w samym języku Polskim mniej biegłych, albo nieuważnych, ktorzy wydawszy Słowniki Polskie, nie tylko wiele Łacińskich słow, ale Polskich przeinaczyli: z niemałą szkodą, gdyż tak złych słow, ucząc się młodzi, w dalszym wieku, błędu ledwie postrzedz, a tym bardziej poprawić nie mogli.
[...] w tych i tym podobnych słowach: kiełb' [wyraz przekreślony] , jedwab', karp', krzew'; ktore odmienione przyjmują j [= i], jako: jedwabiu, kiełbia, karpia, krzewię się. Że jednak takich słow mało się znajduje, i w tych, co są, niezbyt znacznie wydaje się błąd, choćby się to ostatkowe litery: b, p, w; takim jak zwyczajnie brzmieniem wymawiały, dlatego ten akcent od teraźniejszych bywa opuszczany.
P. Wielorako błąd przeciw Ortografii popełnić się może? O. Pięciorako, to jest: 1. odmienieniem. 2. opuszczeniem. 3. przydaniem. 4. złączeniem. 5. roździeleniem liter, syllab, lub słow samych.
Dawniej ten akcent kładł się też nad literami, p, p, w, w tych i tym podobnych słowach: jedwab, karp, krzew; [...]. Ze jednak takich słow mało się znajduje, i w tych co są, niezbyt znacznie błąd wydaje się, choćby kto te litery b, p, w, tak wymawiał, jak bez akcentu wymawiać się zwykły, akcent pospolicie bywa opuszczony.
O pisaniu bez błędow. O błędach przeciw Ortografii przez odmienienie liter. Omyłki przeciw Ortografii popełniają się pięciorako.
Nie miescé tu wytykać, jakie się w pisaniu i ustnej mowie zagęściły błędy.
Niekiedy nawet zachodzi wątpliwość, czy wśród miękkich spółgłosek pisać e kréskowane czy i; ztąd tak łatwy błąd w piśmie lecić zamiast leciéć, słyszyć zamiast słyszéć i t. p.
Forma chwalemy, mówiemy, słyszemy, jest przeciwna mechanizmowi naszego języka, jaki mu wskazała jego budowa [...] forma ta zatém, chociaż dosyć upowszechniona, musi być koniecznie za błąd w języku uważana.
Aby wyrazy po sobie idące nie zaczynały się jednakowo, ani następujący, aby się nie zaczynał od tej głoski, na jaką się kończył poprzedni np. on się ściganiem mojej osoby zajął, Jan jadł jabłka jadowite, on był łagodny. — Ostatnie wyrażenie przez wielu za błąd uznane, tém się da usprawiedliwić; iż łatwo język lub gardło w jednakiém położeniu dwie głoski może wymówić.
Wszystkie inne wyjątki od grammatykarzów podawane zwyczajnie, nie są wyjątkami: ale tylko błędami, których wystrzegać się potrzeba.
Grammatyka powinna obejmować: [...] 6. błędy przeciw grammatyce z ich poprawą.
Rzeczownik: południe, bardzo częśto zdarza się słyszéć i czytać: południowi, co przecię między błędy trzeba policzyć.
A zatem pamiętajmy, że całe to zakończenie ą w przyp. VItym liczebników głównych jest tylko niegramatycznym, choć przez uczonych wprowadzonym intruzem, kunsztownym błędem.
W rodzaju żeńskim, jak się to czasem zdarza słyszeć i czytać: zań zamiast za nią, weń zamiast w nią, albo zgoła dlań zamiast dla niéj. Takie wyrażenia są błędem przeciwnym gramatyce.
Natomiast, żeńskie niejako formy: dlań zamiast: dla niej, przezeń zam. przez nią itp., są błędem przeciw gramatyce.
Wskutek tej prostoty i jasności prawidła, przestanie się i w szkole raz nareszcie uważać za błąd przeciwko ortografji to, co błędem nie było i nie jest, co, przeciwnie, zgadza się z faktami żywego języka.
W "RodziniePołanieckich" kiedy prof. Waskowski nazywa młodego Połanieckiego Arją, Pławicki poprawia go, wymieniając nazwę herbu Połanieckich»Ozorja«, popełniając przytem kilka błędów: wymawia s między samogłoskami jako z, akcent przenosi na środkowe o i z dwu ostatnich zgłosek: -ryja tworzy jedną.
Tutaj wspomnę o jednej oboczności, z polszczyzny dotąd niezauważonej lub uważanej za błąd.