terminów gramatycznych online
prawidło gramatyczne
Język: polski
- Część trzecia prawideł gramatycznych, szykownia: Szum/1809
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Imiona przymiotne czyli przymiotniki: Desz/1846
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział VII. O czytaniu książek: Kop/1783
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 4: P-Prożyszcze: SW/1900-1927
- Słownik, tom II (D-G): Dor/1958–1969
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Wpływ właściwości myślenia językowego polskiego na psychikę wogóle: BdC/1915
- Wstęp: Gr/1861, Szum/1809
Cytaty
W xięgach uczyć się mámy obfitości, włáściwości, rządu i szykowania wyrazów, podług narodowégo zwyczaju. Tu dopiéro doświádczać i poznać możémy, jako prawidła Grammatyczné, mają za fundamént zwyczáj narodowy.
Szacujmy więc prawidła Grammatyczné tylé, ilé do zrozumiéniá języka i do ustrzeżéniá się w nim wád, służyć mogą, a niepotrzebném ich mnóstwém osobno zebraném nié obciążájmy pamięci dziecinnéj [...].
Prawidła grammatyczne dzielą się na 4 następujące części.
Ilorakie i ile jest prawideł Szykowania wyrazów?
A. Prawidła porządkowania wyrazów są dwojakie: grammatyczne i retoryczne, czyli krasomówskie, w mowach uroczystych używane.
Wreście nie jest to prawidłem grammatyczném, ale radą. Żmigród nowy w pochodnikach lepiéj przełożyć tak: Nowo– Żmigrodzianin i t. d.
Grammatyka, i, lm. i, ż. [...] 2) = książka zawierająca w sobie wykład prawideł grammatycznych [...].
Nauczyciele obcych języków [...] widzą się zmuszeni do zaniechania mniej więcej tego, co językowi obcemu wspólném jest z językiem ojczystym czyli ogólniéj mówiąc, tego, co wszystkim językom jest wspólném, t. j. znaczenia zasad i prawideł gramatycznych, a zatém do zaniechania lub przynajmniéj powierzchownego traktowania tego, co w gramatyce właściwie jest najważniejszém.
„Projekt“ Rady Szkolnej zawierał jednak wiele przedmiotów, które nie należą do pisowni, ale wchodzą w zakres prawideł gramatycznych, albo też tyczą się sposobu wymawiania.
Przeznaczanie jednej z tych dwu form, nimi, dla rodzaju męskiego, a drugiej, niemi, dla żeńskiego i nijakiego, lub tylko dla nijakiego (jak z początku zalecał Kopczyński) jest przepisem zupełnie dowolnym, który nie miał nigdy podstawy w języku żywym, a tym samym nie może mieć znaczenia istotnego prawidła gramatycznego.
Prawidło, a, lm. a [...] 3. przen. przepis ogólny oparty na pewnej zasadzie, reguła, maksyma, formuła, zasada [...] Prawidła gramatyczne.
W zakresie prawideł gramatycznych, a więc przy interwencji nie dosyć ścisłego myślenia językoznawczego (lingwistycznego), możemy wskazać na zwirylizowanie całego masculinum przy zamianie dawnego przepisu Szylarskiego i Kopczyńskiego, że należy rozróżniać w I. pl. przymiotników i zaimków [-imʹi] (-ymi, -imi) od [-emʹi] (-emi).
Gramatyczny «zgodny z zasadami gramatyki, odnoszący się do jej prawideł; należący do gramatyki, właściwy gramatyce»: [...] Języki te [grecki i słowiański] co do swych gramatycznych prawideł są najzawilsze, mają więcej trybów, przypadków, rodzajów i liczb. ŚNIAD. Listy 23. // L.