Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny

Hasło w cytatach: rodzáj
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
  • Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
  • Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
  • O Etymologii: Kon/1759
  • O Składni: Rew/1845
  • Odmienne części mowy: Lerc/1877
  • Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
  • Rozdział IV. O składni: Kop/1783
  • Rzeczownik: Br/1848
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Adiektywa bez wyraźnego Substantivum położone iákiego są rodzaiu?

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.

Zaimek się ma następującą formę jednakową we wszystkich trzech rodzajach i obydwoch liczbach.

Rzeczowniki dzielą się na trzy rodzaje, na męzki, żeński, i nijaki, a to podług swego znaczenia i zakończenia.

Gdy zaś wiele jest rzeczowników różnego rodzaju i liczby, natenczas jeżeli rzeczowniki są, żywotne ludzkie; wtedy przymiotnik zgadza się z rodzajem przedniejszym. Rodzaj męzki jest przedniejszy niż żeński, a żeński niż nijaki np. ojciec i matka dobrzy, siostra i dziecię dobre.

Rzeczowniki mają trzy rodzaje: Męski, żeński, nijaki. Pod tym względem język nasz różni się także od wielu języków nowożytnych, które pospolicie nie mają rodzaju nijakiego.

Rodzaj Rzeczownika jest wzgląd na końcówkową z nim zgodę innego słowa; np. uczeń pilny czytał .

Trzy są rodzaje Rzeczowników w liczbie pojedynczéj: męzki, żeński i nijaki.

Rodzaj Rzeczowników polskich poznać można z płci przedmiotu, i z zakończenia Rzeczownika.

Rodzaje w liczbie podwójnéj. W téj liczbie pozostały ślady trzech rodzajów: a) Rodzaj społy [...]. b) Rodzaj żeński [...]. c) Rodzaj znamienity.

W rzeczownikach rozróżniamy trzy rodzaje: rodzaj męski, rodzaj żeński i rodzaj nijaki. Rodzaj rzeczowników poznajemy po znaczeniu i po końcówce

Nareszcie w czasach przeszłych i w czasie przyszłym niedokonanym rozróżniamy rodzaje, np. kochałem-łam-łom; pisałem był, pisałam była, pisałom było; będę czytał, będę czytała, będę czytało; kupowaliśmy, kupowałyśmy.