Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj niewieści

Język: polski

Cytaty

Genus masculinum, femininum, neutrum – rodzaj męski, niewieści i oddzielny a. żaden.

NIEWIEŚCI [...] – 2) gram. commune genus pospolity rodzaj, i męski i niewieści ut hic et hec homo aut virgo aut sacerdos jako ten i ta kapłan RN (wykl. przednia); commune genus pospolity, i męski, i niewieści ut hic aut hec homo, virgo, latro panna, panic R n7 (md; av. genus).

Rodzáju imion wiele są? Cztery. Ktore? Męskie, jáko ten mistrz. Niewieści, jáko tá mądrość. Oddzielne, jáko tá łáwá. Pospolite, jáko ten i tá kápłan.

Genera nominum quod sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Foemininum, ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.

Genera nominum quot sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Femininum ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.

Rodzáju imion wiele są? Cztery. Ktore? Męskie/ jáko ten mistrz. Niewieście/ jáko tá mądrość. Oddzielne/ jáko tá łáwá. Pospolite/ jáko ten i tá kápłan.

Lì, Là [...] La, ártykuł spadku miánującego, niewieściego rodzáju.

Znájdują się w języku włoskim sczegulne dwá Genera, álbo Rodzaje męski i Niewieści [...].

Po wtore są też Composita złączone, ktore z przydátnych Imion rodzáju Niewieściego formują sie, przydájąc ostatnij wokale pártykułę Mente, á są te wszytkie kończące sie ná literę a, syllábę de, i te [...].

Rodzájow Fráncuzi máją trzy, jedęn męski, drugi niewieści, trzeci oddzielny. po Fr: masculin, féminin, neutre. Tego trzeciego nie záżywáją, tylko w kielku záimkách.

P. Co są Rodzaje i wiele ich jest? O. Rożność dwoch płci dała początek dwom Rodzajom: Męskiemu i Niewieściemu; procz ktorych języki Wschodnie i niektore Zachodnie inszych nie znają [...].

Mianujący R. M. [...] R. N. [...] R. O. święte, świętsze, najświętsze. [...] Daw. R. M. i Od. świętemu, świętszemu, najświętszemu. [...] Odbier: R. M. i Oddz: świętym, świętszym, najświętszym.

Rodzaje Imion są te trzy: Męski, Niewieści, i trzeci ani Męski, ani Niewieści.

Nie potrzeba zaś pisać ey, lecz y tylko lub i w Substantywach rodzaju Niewieściego w tych samych spadkach, jako: Krolowy, Wojewodziny, Ochmistrzyni, nie Krolowej etc.

Przestroga II. [...] w tych słowach, choć niewieściego rodzaju trzy spadki [...] są sobie podobne.

P. Wiele jest słow-Rodzajow we Francuskim Języku? O. Dwa Męski i Niewieści albo Niewiesny.

Imiona zaś kończące się na Ь. Męskiego Rodzaju, także są Deklinacyi Drugiej: a Niewieściego Rodzaju kończące się na Ь. Imiona, Deklinacyi są czwartej.

Genera Nominum: Rodzaje Imion. Genus masculinum: Rodzaj męzki. Genus Foemininum. Rodzaj niewieści. Genus Neutrum. Rodzaj nijaki etc.

Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.

[Genus] Femini[n]um. [Rodzaj] Niewieści czyli żeński.

Mamy w naturze dwa rodzaje: męski, np. ojciec, syn; niewieści czyli żeński, np. matka, córka. Tęż samę płeć upatrzoną w źwierzętach i w imionach ich wydajemy, np. wół, krowa. Do tych dwóch rodzajów dodaje się trzeci nazwany nijakim, tj. ani męskim, ani żeńskim, który wypływa z myśli naszéj, kiedy myślimy o jakiéj rzeczy bez względu na jéj płeć, np. dziecię, kurczę, bydło.

Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.

Terminologia Reguł [...].

Declinatio — skłonienie, staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, żaden, numerus pluralis — liczba w wielu, casus nominativus — spadek mieniący, mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzowiący, wzywający.

Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.

Terminologia [...].

Declinatio — staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, dualis — dwojkowa, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający, instrumentalis — statkowy, locativus — miejscowy.

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Declinatio — przemiana, staczanie, deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, białogłowski, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka [...].

Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.

Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].

Declinatio — deklinowanie, nachylanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pojedynkowa, pluralis — wielka.

Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].

Declinatio — deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — trzeci, ani męski, ani niewieści, numerus singularis — liczba pojedyncza, pluralis — wielka.