terminów gramatycznych online
zakończenie
Cytaty
Męskié e Fráncuzi dzielą ná troje. Pierwszé zowią fermé, jákoby zámknięté álbo ściśnióné [...]. Tákowym się powinny znáczyć terminacjé to jest zákóńczęnia wszytkich uczęstnictw rodzáju ciérpiącego, náp. aimé umiłowany.
Rodzaj [...] jest i męski i niewieści [...]. To záś jest álbo pod jednym tylko zákóńczęnięm álbo pod dwojákim.
Superlativus najwyższy, ktory ják najwięcej wyznacza, á pochodzi, tákoż, à Casu Positivi, ná I, przydawszy SSIMUS, jáko doctissimus najuczeńszy; á ma trzy zákończenia, US, A, UM, ták jáko Positivus, ma trzy swoje zákończenia.
Drugie Terminationes, álbo zákończenia ná ER, IR, UR, idą podług tej, ná US, to jest; máją in Gen. I. in Dat. O. i dla tego niepotrzebują nowego Paradigma ále máją być declinowáne, jáko Dominus nieprzykładájąc, tylko in Vocativo E.
W czasach przeszłych pierwsze zakończenie służy rodzajowi męskiemu, drugie niewieściemu, trzecie trzeciemu: w wielkiej zaś liczbie pierwsze męskiemu, drugie obojgu innym.
Iść przez cały Alfabet, uważając, jeśli się na ktorą literę nie zaczyna słowo podobne, w zakończeniu temu, do ktorego szukam składności.
Wszystkie Dodane Imiona kończące się na e nieme, tego Zakończenia w Niewiesnym Rodzaju nie odmieniają.
Francuskie Cas [...] Znaczy Spadek albo Spadanie [...] to jest rozmaitość zakończenia Imion.
P. Co to jest Sposob w Czynosłowach? O. Są to rożne zakończenia albo Zagięcia (inflexions) ostatnich Syllab; dla wyrażenia rożnych kształtow w Czynosłowach twierdzenia albo znaczenia.
Rzeczowniki dzielą się na trzy rodzaje, na męzki, żeński, i nijaki, a to podług swego znaczenia i zakończenia.
Dwojaki jest Rodzaj słów Francuzkich: Męzki i żeński, Słowa Francuzkie do którego rodzaju należą, poznajemy albo z znaczenia albo z zakończenia.
Oprócz tego podziału dzielą się jeszcze wyrazy na: […] 8) zbytkowe, tj. mające na oznaczenie tegoż samego względu, kilka różnych zakończeń, np. cud, cudo, roki, lata […].
Ponieważ rodzaj imion nieżywotnych czyli żadnéj płci nieznaczących, poznajemy przez zakończenie, wypada więc mówić B. o rodzaju imion z zakończenia.
W liczbie mnogiéj, w 1szym przypadku, rzeczownik bóg może być rodzaju męzkiego, lub nijakiego, lecz zakończenie rzeczownika cechuje wyraźnie jeden z tych dwóch rodzajów (bogowie, bogi); i w tym więc przypadku rodzaj rzeczownika jest nie wątpliwy, a tém samém, zakończenie rodzajowe przymiotnika może wskazać związek między przymiotnikiem i rzeczownikiem (wielcy bogowie, wielkie bogi).
Rodzaje Rzeczowników poznaje się, albo ze znaczenia płci, albo z zakończenia.
Forma II. służy na Rzeczowniki żeńskie, w którey-to rozkładają się na sześć Przedziałów podług różnic w spadkowaniu zachodzących, bez żadnego atoli względu na Rzeczowniki żywotne lub nieżywotne.— Zasadą spadkowania tej Formy jest, już zakończenie i 3ci spadek liczby pojedyńczej, już samo tylko zakończenie.
Częstokroć nie dodaje się y w zakończeniu my, osoby pierwszej liczby mnogiej słow niedokonanych i dokonanych, np. bijem, podbijem.
Żeby końcówkę rzeczowników odróżnić od zakończeń przymiotnikowych; zaczęto 2gi przypadek liczby mnogiej kończyć rozmaicie: panów, żołnierzy, ludzi, pań, serc, okien, mórz, a następnie przyimkowy na: ach.
Tak więc w licz. pojed. są zakończenia owi, u, e i em, dodane do zakończenia pierwiastkowego imienia. Te zakończenia żadnéj nie robią trudności. 5ty i 7my tylko skłońnik zmiękczają spółgłoski b, f, m, n, p, s, w, z, wtrąceniem i miękczącégo.
Przestrzegam że zakończenie dł musié w sposobie bezokolicznym i pisać się śdź i dobitnie się wymawiać dla rozróżnienia od zakończki piérwotnika na sł w sposobie bezokolicznym bardzo podobnéj np. padł – paśdź i pasł – paść, a nawet dla różnicy od zakończenia zł np. wiódł – wieśdź i wiózł – wieźć, a to ostatnié musié być w téj postaci: bo wieść jest i rzeczownik.
Głoski naczelne są 1) które przybiérają zakończenia, 2) które się łagodzą przez i i dopiéro potém przybiérają zakończenia, 3) które się zmienią w inne głoski i dopiéro zmienione przybiérają zakończenia […].
W których częściach mowy wyrazy zmieniają zakończenia? [...] Oprócz przyimków , przysłówków, spójników, wykrzykników, wyrazy wszystkich innych części mowy zmieniają swoje zakończenia.
Rodzaj Rzeczowników polskich poznać można z płci przedmiotu, i z zakończenia Rzeczownika [...] W szczególności zaś dla zakończenia są rodzaju męzkiego Rzeczowniki na spółgłoski grubo miękkie, tudzież l, j [...] zakończenie żeńskie, tj. samogłoski a, i, lub spółgłoski cienkie.
Na koniec jest zwyczaj kréskowania é, w zakończeniach trybu bezokolicznego, gdy ta samogłoska ma po obu stronach spółgłoski miękkie, i w czasie przeszłym zmienia się na a, np. widziéć (widział), słyszéć (słyszał) i t. p. Tego jednak nie należałoby przyjmować za stałe prawidło.
Przypadki poznają się, z pytań, zakończenia i rządu wyrazów.
Istotniki w ogóle mają dwa gatunki zakończeń, jedne z twardych, drugie z miękkich spółgłosek, które też robią różnicę odmian w przypadkowaniu.
[…] Przyjim bez […], jest widocznie tego samego piérwiástku, co sanskryckie to samo znaczące bahis; bez powstało przez odsuwkę sanskryckiego zakończenia is i przez przemianę pozostałego bah w bez […].
Zakończenie em służy dlá rzeczowników męzkich i nijakich, zakończenie zaś ą dlá rzeczowników żeńskich […].
Czasami w tym przypadku używa się zakończenie na y, np. dawnymi czasy.
Przypadek czyli spadek jest to zakończenie, jakie istotnik przybiera, dla wyrażenia różnych stosunków jednych istot względem drugich.
Niektóre rzeczowniki, nie zmieniając wcale swego zakończenia, mogą być, to jednego, to drugiego rodzaju: ten chłopiątko, albo to chłopiątko [...] ten cień; albo ta cień i t. p.
Zakończenia w przypadku I-ym wszystkich trzech rodzai rzeczowników żywotnych, t. j. ludzkich i zwierzęcych, oraz rzeczowników nieżywotnych.
Zakończenia przymiotnikowe wszystkich 3-ch rodzajów: Rodzaj męzki. y, i, spółgł. Rodzaj żeński. —a. Rodzaj nijaki — e.
Liczbowanie przymiotnika jest to nadanie przymiotnikowi, dla zgody z rzeczownikiem, zakończenia liczby pojedyńczej lub mnogiej.
Wszystkie zakończenia cechują się spółgłoskami dzwięcznemi b, d, m, w bezdzwięcznemi zaś t, p, s, z, i płynnemi ł, r.
Co do zakończeń, rozmajitych, w nazwach miasteczek, grodów, grodków i t. d. To samo prawo służy, bez względu na zakończenie; jeżeli grodem nazywa się, to rodzaju męs. a jeżeli miastem, to rodz. średniego, w ogóle czy kończy się na awa. owa.
Do przymiotników zbliżają się wielce zakończeniem czyli formą imiesłowy.
W memoryale p. Kryńskiego czytamy: [...] "W gramatykach, począwszy od Kopczyńskiego, uznano, że imiesłów „osobliwy" na szy tworzy się „od 3-ej osoby liczby pojed. rodz. męskiego, czasu przeszł., trybu oznajm. na ł z poprzedzającą spółgłoską, przyjmując do tego samego zakończenia: szy, n. p. rzekłszy". [...]"
Zakończenie i — e w nom. pl. w rzeczownikach żeńskich (dekl. IV. z nakrawędną tematową miękką).
Zakończenie a — y. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.
Zakończenia wyrazu, czyli końcówki deklinacyjne i konjugacyjne. Tak np. w wyrazach: dom-u, dom-owi, dom-em, dom-y, i.t.d. końcówkami są: -u, -owi, -em, -y; w formach słów: daje-sz, daje-my, daje-cie końcówki mamy: -sz, -my, -cie.
Przed zakończeniem na i (y) w I. przyp. l. m. rzeczowników osobowych męskich z osnową na „r”, np. amatorzy [...] chorzy itp.
Zakończenia al, el, ol, ul zmieniają się w liczbie mnogiej w aes, eis, oes, ues; na p rz .: o animal zwierzę, os animaes zwierzęta; o signal znak, os signaes znaki; o dedal naparstek, os dedaes naparstki [...].
Czasowniki pierwszej klasy mają następujące zakończenia (terminações) w czasie teraźniejszym trybu oznajmiającego (tempo presente do modo indicativo):
- osoba liczby pojedynczej .... — o, [...].
Odmiana rzeczowników.
§ 29. Odmian rzeczowników w języku polskim jest pięć. Po zakończeniu pierwszego przypadku liczby pojed. i po rodzaju rzeczownika poznajemy, do której odmiany on należy.
Rodzaj wyrazów można rozeznać ze znaczenia tychże i z końcówki. [...]
II. Ze zakończenia. — l) Do rodzaju męskiego wogóle należą rzeczowniki zakończone na o, ó, u, ú, em, im, om, um, en, l, r, s, x n. p.: livro (książka) pó (kurz) pau (drzewiec), [...].