terminów gramatycznych online
składnia zgody
- Część I. O Prozodyi czyli o Akcencie i Iloczasie: Jak/1823
- Część III. O Składni: Mucz/1825
- Część III. Składnia zgody: Mucz/1825
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O Składni: Rew/1845
- O składni: Bor/1830
- O składni w ogólności: DwBg/1813
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Składnia: Mał/1863, Kurh/1852, Mał/1879, Desz/1846, Król/1922, Kon/1920, Łaz/1861, Lerc/1877, ZwO/1924
- Składnia syntetyczna (zbiorowa): Kam/1870
- Słówko o układzie tego dzieła: Bor/1830
Cytaty
O składni zgody
Zgadzanie się Przymiotników, Słów i Imiesłowów z Rzeczą zdania w rodzaju, liczbie i osobie zowiemy Składnią zgody.
Składnia dzieli się na: 1) składnią zgody, która nas uczy, jak jeden wyraz z drugim zgadzać należy. 2) składnią rządu, dającą poznać, jak wyrazy jedne od drugich zawisły, czyli które wyrazy innemi, i w jakim względzie rządzą. 3) składnią szyku, wskazującą, jak wyrazy jedne przy drugich ustawiać, czyli jak je szykować, żeby mowa i z zwyczajem narodowym zgodna i jasna była.
Ogólne składni zgody prawidło, na wszystkie wyrazy odmienne rozciągające się, jest, iż te, ile to być może, zgadzają się w swych odmianach z tym wyrazem, do którego się odnoszą [...].
Składnia Zgody, gdy części jakożkolwiek różne, są jednakże w czémś podobne sobie, i w jedno się łączą. [...] Składnia Rządu, gdy jedna część mowy rządzi drugą, lub gdy jeden wyraz zależy od drugiego.
Rozdział XIII. kończy składnią zgody, rządu i szyku, które-to wszystkie okazane są króciutko w przykładach.
Składnia będąc jedną z ważniejszych części Głoskowni, wskazuje nam przyczyny i sposoby łączenia wyrazów pod względem szyku, zgody, i rządu [...]. – Jest ona trojka: Składnia Szyku, Składnia Zgody, i Rządu. –
SKŁADNIA ZGODY
Obejmuje w sobie przepisy względem zgadzania wyrazów do siebie należących, jakiem są: przymiotniki [...] z rzeczownikami; słowa czyli czasowniki z imionami rzeczownemi lub przymiotnemi, zaimki z rzeczownikami, z przymiotnikami rzeczownie wziętemi, lub z słowami.
Żeby myśl była jasna, piękna i po polsku oddana; potrzeba miéć wzgląd na trzy przedmioty: 1) aby zgoda zachowana została między wyrazami, jak jest między wyobrażeniami: i to się nazywa po grammatycznemu składnią zgody.
Składnia dzieli się na dwie główne części, z których pierwsza obejmuje przepisy łączenia wyrazów w zdaniu ( словосочетанiе), druga zdań w okresie (сочетанiе предложенiй). Pierwsza część daje się znowu podzielić na prawidła okazujące: a) Zgodę wyrazów w odmianach grammatycznych, b) Zawisłość jednych wyrazów od drugich, c) Sposób szykowania wyrazów; czyli króciéj mówiąc, składnia dzieli się na składnię zgody (coгласованiе словъ), rządu (управленie) i szyku (размѣщенiе словъ).
Imiona rzeczy podzielnych czyli podzielne ze słowami czynnemi, jako téż z przysłówkiem przeczącym: nie, położne, nie należą do przypadku IV, ale do przypadku II, o czym będzie obszerna wiadomość w składni zgody i rządu, np. daj mi chléba, séra, piwa.
Ta podległość orzecznika podmiotowi, i podległość określnika przymiotowego słowu określonemu objawia się zgodą co do osoby, rodzaju, liczby i przypadku, i jest treścią składni zgody.
[…] Składnia zgody obejmuje: A. Stosunek orzecznikowy. B. Stosunek przymiotowy. C. Stosunek odnośny.
Przez Składnię Zgody (syntaxis congruentiae) należy rozumieć zestawienie tych wszystkich zasad, podług których się części zdania mniéj ważne stosują do ważniejszych w rodzaju, liczbie i przypadku.
P. Co to jest składnia syntetyczna? O. Składnia syntetyczna jest to wiązanie myśli z pojedynczych wyrazów czyli wyobrażeń. P. Ilorakiemi sposobam,i myśl wiązać można? O. Myśl wiąże się trzema sposobami, to jest: dobrém użyciem przypadków, co nazywamy składnią rządu , dobrém zastosowaniem wyrazów do wyrazów, co nazywamy składnią zgody, i dobrém uporządkowaniem wyrazów, czyli składnią szyku
Składnia zgody jest to zbiór prawideł, podług których wyrazy odmienne zgadzać się z sobą powinny.
Przez składnię zgody rozumiemy tę część składni, która nas obznajamia z zasadami, podług których mniej ważne części zdania stosują się do ważniejszych w rodzaju, liczbie i przypadku.
Przez SKŁADNIĘ ZGODY (syntaxis congruentiae) należy rozumieć zestawienie tych wszystkich zasad, podług których się części zdania mniéj ważne stósują do ważniejszych, a to w rodzaju, liczbie i przypadku.
II. Składnia zgody.
1. Podmiot.
§ 153. Podmiot kładzie się zawsze w przypadku I-szym i nie stosuje się w zdaniu do niczego; owszem inne części zdania, jak np. przydawka, należąca do podmiotu, i orzeczenie stosują się do niego.
Przez składnię zgody rozumiemy zasady, wedle których części zdania mniej ważne stosują [jest: stusują] się do ważniejszych (w rodzaju i osobie, liczbie i przypadku) np. Historja jest mistrzynią życia. (nie mistrzem!) Poczcziwi chłopi (forma osobowa) poczciwe chłopy (rzeczowa) i td.
Składnia zgody
(Syntaxe do concordancia)
I MIĘDZY PODMIOTEM A CZASOWNIKIEM
1) Czasownik zgadza się z podmiotem w liczbie i osobie: irei (eu) á cidade (pójdę do miasta, na miasto).
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Syntaxis convenientiae — jednoczenie, konstrukcyja, składnia (t. 2) zgody, regiminis — rządu, ordinis — szykowania, szyku (t. 2); propositio singularis — zdanie pojedyncze, composita — złożone (t. 3).