terminów gramatycznych online
opowiednik
Język: polski
- Część czwarta. Rzecz o zdaniach: Such/1849
- Część trzecia prawideł gramatycznych, szykownia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o składni: Kam/1870
- O Składni: Rew/1845
- Składnia: Kurh/1852
- Składnia analityczna: Kam/1870
Cytaty
Z ilu części każda się choćby najmniejsza myśl składa? i jak się te części nazywają?
B. Części myśli nazywają się:
1.Głównik (Subjectum), wyraz najgłówniejszy w myśli będący; znajdujemy go na pytanie: Kto? np. Bóg.
2.Opowiednik (Praedicatum), jest to wyraz opowiadający czynność Głównika; znajdujemy go na pytanie: Co czyni? np. stworzył [...].
Opowiednik, praedicatum.
Wszelkie przydomki (Epiteta), Opowiedniki niech będą tego rodzaju a nawet i liczby, co i ich podmioty, czyli Subiekta [...].
Inni nazywają [...] orzeczenie przysądnikiem lub opowiednikiem.
Własność z łącznikiem razem wzięta, nazywa się opowiednikiem (сказуемое) [...] jest wszechmocny, łącznie uważane, tworzą opowiednik. [...] Trzy części zdania przedmiot, jego własność i łącznik zowią się po łacinie subjectum, attributum i copula; a zaś opowiednik nazywa się praedicatum. Nie należy przeto wyrazów attributum i praedicatum brać za jedno, licząc takie trzy części zdania subjectum, praedicatum i copula; bo praedicatum (opowiednik, objawnik, albo jako inni zowią orzeczenie, po rossyjsku сказуемое) jest częścią złożoną, zawierającą w sobie własność upatrywaną w przedmiocie (attributum, качество) i łącznik (copula, связка). Obacz Gram. Rossyjsk. Wostokowa, § 108 i 109.
Pragnący szczęśliwego bytu dla siebie, nie powinien szkodzić bliźniemu. Szczęśliwego bytu dla siebie jest dopełnienie przedmiotu zdania pragnący; szkodzić dopełnia opowiednik nie powinien; przymiotnik bliźniemu jest dopełnieniem dopełniającego wyrazu szkodzić, i z nim razem tworzy dopełnienie złożone.
Przeciwnie Grecz przez zdanie złożone rozumie zdanie główne rozwinięte czyli uzupełnione przez dodanie zdań określających i dopełniających, albo téż połączenie kilku oddzielnych zdań głównych (obacz § 151 i dalsze). Lecz w pierwszym razie będzie to okres pojedyńczy, a w drugim złożony. Tu dodać jeszcze należy, że grammatycy dający takąż jak Grecz definicyję zdania złożonego, zmuszeni są odróżniać przedmiot i opowiednik złożony od pojedyńczego, przez co wprowadzają do grammatyki nową zbyteczną definicyję.
Kiedy więc w zdaniu nie znajduje się wyrażonym sprawomian być, owo konieczne wiązadło, staje się on wtenczas domniemanym, i uważać go trzeba, jakoby ukrywał się we wszystkich innych sprawomianach, które go wyłączyły , jak było przy powyższych przykładach w wyrazach: skończył, bije. Taki domniemany zlewek grammatyczny, mieszczący w sobie razem attributum i copulam, nazywa się praedicatum orzeczeniem, opowiednikiem).
Opowiednik jest to wyraz wydający sąd o podmiocie i będzie nim albo słowo malujące czynność, byt lub stan, jak np. człowiek pracuje [...], albo téż inna część mowy, ale wtedy musi być przy niéj dodane jeszcze słowo jest, wiążące podmiot z jego przymiotem, np. życie jest walką.
Przymiot z łącznikiem razem wzięty tworzy opowiednik.
Pod koniec pierwszego dziesięciolecia dziewiętnastego wieku pojawia się nowa większa gramatyka polszczyzny T. Szumskiego [...].
Syntaxis — szykownia: ordo — porządek, subiectum — głównik, praedicatum — opowiednik, copula — złącznik, obiectum — przedmiotnik.
Powiązane terminy
- część myśli (część zdania)
- część zdania
- główna część zdania
- istotna części zdania
- myśl (zdanie)
- wyraz główny (składnia)