terminów gramatycznych online
predykat
Język: polski
- Część czwarta. Rzecz o zdaniach: Such/1849
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Myśl, zdanie, podmiot, orzeczenie, istotnik, słowo: Czep/1871–1872
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863
- O Składni: Rew/1845
- O Słowie: Malin/1869
- O składni: Ryk/1850
- O syntaxie: Mal/1700
- O słowie: Bor/1830
- O zdaniu pierwotném czyli gołém: Gr/1861
Cytaty
Kiedy záś i Subiectum i Praedicatum jest z sámych imión, to óni kłádą ná miejscu Predikátá nászé Subiektum: náp. Ciérpliwość jest wielka cnotá. C'est une grande vertu que la patience.
Słowo czynne, lubić, bielić, i t. d. wyraża czynność przez Subjekt (12.) wykonaną. ... Subjekt jest osoba, rzecz, lub wyraz, albo i kilka ich o których się mówi: np. Bog jest wszechmogący; Piękna książka zgubiona [...] Tu Bóg, książka [...] są Subjekty, reszta zaś Predikaty, czyli to, co się o nich mówi jako Subjektach.
Przymiotnik czyli Predykat zgadza się ze swoim rzeczownikiem, lub z wyrazem rzeczownie wziętym, już wyraźnym już domyślnym, w rodzaju, liczbie, przypadku np. Mądry Król... Dobra Pani...
Orzeczenie (czyli orzecznik, predykat) jest to, co się o podmiocie myśli i orzeka.
Każde zdanie zawierać koniecznie musi:, 1. przedmiot, to jest rzecz, o któréj się mówi; 2. predykat, to jest co się o niéj mówi; 3. słowo, które łączy jeden z drugim. [...] Predykat może być albo przymiotnik, albo słowo, albo imiesłów (wyraźny lub ukryty w słowie), albo zaimek, albo rzeczownik, albo naostatek tryb bezokoliczny.
Każde zdanie składa się z podmiotu czyli subjektu i z orzecznika czyli predykatu [...].
Orzecznikiem w zdaniu jest to, co o podmiocie myślimy i powiadamy [...]. Orzecznik poznajemy po tém, że stoi na cztery następujące pytania: 1) Co czyni podmiot? 2) Co się czyni z podmiotem? 3) Czém jest podmiot? 4) Jakim jest podmiot? n.p.: Ojciec czyta. Książka czyta się lub jest czytaną. Ojciec jest żołnierzem. Ojciec jest dobry?
Dzisiaj między formami, jak łaskaw, wesół, a łaskawy, wesoły, taką czynimy różnicę, że pierwsze przy rzeczowniku jako przydawki (§. 616) kłaść się zwykle nie mogą; (np. nie mówi się wesół towarzysz, łaskaw pan, wdzięczen brat, gotów kapelusz). Używamy ich tylko w orzeczeniu (predykacie); np. mój towarzysz jest wesół, łaskaw, zdrów, wdzięczen, gotów, itd.
[...] Jak z jednéj strony język polski starosłowiańskie formy od temátu jes [...] ná rzecz posiłkowaniá słów skrócił w m, ś, śmy, śće, tak z drugiéj strony formy te do wyrażeniá bytu czyli j istnienia zdáwały mu się za słabe, a przynájmniéj za nie dość dobitne; przeto użył do tego w znaczeniu praedikatu orzekającego byt lub jistnienie formy pełnéj jest dlá wszystkich osób i liczb, a celem jich oznaczeniá dodáł do praedikatu jest skrócone formy słowa posiłkowego m, ś, śmy, śće w znaczeniu łącznika, który spája s praedikatem jest w jeden wyraz za pośrednictwem spójki e [...].
Orzeczenie (predykat) jest to wyraz w zdaniu oznaczający, co się twierdzi, mówi, orzeka o podmiocie.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Syntaxis — syntaksys, konstrukcyja, convenientia — zgadzanie rządzenia: subiectum — subiektum (s. 189), praedicatum — predykatum (s. 189).
Wszystkie działy szeroko rozbudowane posiada jednak dopiero gramatyka J. Muczkowskiego [...].
Propositio descriptiva — zdanie opowiadające [...], simplex — pojedyncze, gołe (wyd. 2), complexa — złożone, rozwinięte; subiectum — podmiot, praedicatum — predykat, orzeczenie (wyd. 2), copula — łącznik, wyraz określający [...].
Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.
Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe, complexa — wykształcone, określone; subiectum — podmiot, praedicatum — orzecznik, predykat, copula — łącznik, kopula [...].