Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

interiekcja

Hasło w cytatach: interiekcia, interiekcya, interiekcyja, interiekcyje, interjekcja, interjekcya, interjekcye, interjekcyja
Język: polski
Geneza: łac. interiectio 'wykrzyknik'
Dział: Części mowy (współcześnie)
  • Chapitre IV. De la construction latine / Rozdział IV. O konstrukcji łacińskiej: Fook/1768
  • Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
  • Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
  • O syntaxie: Mal/1700
  • Słowniczek: Gaert/1927
  • Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
  • Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770

Cytaty

FORMULAE ADVERBIORUM Praepositionum, Coniunctionum, et Interiectionum, ad Exprimendos Linguae Italicae idiotismos [...] To jest, Wizerunki Przysłowia, Przełożenia, złączánia, Interiekciy, do wyrázęnia Języká Włoskiego, sposobow mowięnia, uprzejmie służące. Formulae intendendi Wizerunek nátężenia. Con tutto potere, lub à più potere ze wszytkiej mocy.

O Częściách Dyszkursu. [...]

Wszystek dyszkurs jest komponowány z dziewiąci części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imię, Namięstnistwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya, lub Przekładánie, Konjunkcya, lub Złączánie, Interjekcya, lub Wtrącenie.

[l'Article], Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l'Adverbe, la Préposition, la Conjonction, l'Interjection.

Interjekcya jest cząstká mowy, ktora áfekty i passje jákie umysłu wyráżá.

Przysłowia pobudzánia [...]. Courage, nuż tedy. Mogą sie téż té názwáć Interiekcjámi.

Wszystek dyskurs jest komponowany z dziewiąciu części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imie, Namiestnictwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya lub Przekładanie, Konjunkcya lub złączenie, Interjekcya lub Wtrącenie.

Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l' Adverbe, le Preposition, la Conjonction, l'Interjection.

Interjekcya jest cząstka mowy, ktora afekty i passje jakie umysłu wyraża.

P. Co się znaczy przez Wrzucenie czyli Interjekcyą? O. Słowo nieodmieniające się, ktorego w dyskurs wrzuceniem wyraża się jakie umysłu wzruszenie, jako: wesołość, smutek, lękanie się, pobudzanie, ettc:.

Do wyrażenia wesołości służą następujące Interjekcye: cha, cha, cha; hej, hoj, choc, vivat, vivat. Do smutku i żalu: à, ach, och! Do lękania się: àch! och jużci po mnie! Do pobudzania: nuż, nuże, dalejże. Do pokazania obrzydliwości: fi, pfe! Do podziwienia: à, o! och! Do wołania: hej, słysz! Do karczenia: ej, ejże! Do odganiania ludzi: wara!, precz ztąd! Do wypędzania ptactwa: si, si, sio. Do narzekania: biada! biadaż! niestetyż. Do przykazowania milczenia: cyt, ciszy.

P. Czy dodają się jakie kazusy Interjekcyom?

Te ostatnie cztery części mowy: Prepozycya, Adverbium, Koniunkcya i Interiekcya tym się rożnią od pierwszych czterech, że tamte albo się deklinują, albo koniugują: à te ani się deklinują ani koniugują.

Des Interjections. L'interjection est une particule indéclinable, qui dénote les affections de l'Ame.

[...]

De Interiectionibus. Interiekcja jest Partykuła niedeklinująca się, wyrażająca affekcje duszy.

Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio, co łączy słowa z słowami lub sens z sensem, np: chociaż, przecie, bowiem, ale. VII. Przekładanie, Praepositio, jest słowko samo nic nieznaczące, tylko w ten czas, gdy przed inszemi słowami będzie położone, jako: z, do, przydane słowom: z domu, do Kościoła. VIII. Interjekcya, Interjectio, ktora wyraża jakie umysłu wzruszenie, np: wesołość, smutek, narzekanie, etc. jako: cha, cha, cha, ach, niestetyż, biada!.

O Interjekcyi. Interjekcye są słowa nieodmieniające się, ktorych wrzuceniem w dyskurs wyraża się jaki afekt czyli wzruszenie umysłu, np: wesołość, smutek, bojaźń etc.

Do wyrażenia wesołości służą następujące Interjekcye: Cha, cha, cha; hej, hoj, vivat, vivat. Do smutku i żalu: à, ach! och! Do zachęcania: nuż, nuże, dalejże. Do wyrażenia obrzydliwości! fi, pfe! Do podziwienia: à, o! och! Do wołania: hej, słyszysz! Do grożenia: ej! ejże! Do odganiania ludzi: wara! precz ztąd. Do odpędzania ptastwa: si, si, sio. Do narzekania: biada, biadaż! niestetyż. Do przykazywania milczenia: cyt, ciszy.

Interjekcja (interiectio), p. wyrazy II.

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne [...]; verbum — słowo, adverbium numeri — przysłowie liczby, praepositio — przełożenie, prepozycyja (s. 29), coniunctio — złączanie, interiectio — wtrącenie, interiekcyja.

Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.

Terminologia [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne [...]; verbum — słowo, adverbium — przysłowie, praepositio — prepozycyja, przekładanie, przełożenie (s. 4), coniunctio — koniunkcyja, interiectio — interiekcyja, wtrącanie, wtrącenie (s. 2).

Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.

Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne [...], verbum transitivum — przechodzące, intransitivum — uwolnione, adverbium numeri — przysłowie z kardynalnej liczby; praepositio — przekładanie, prepozycyja, coniunctio — przyłączenie, koniunkcyja, interiectio — wtrącenie, wtrącanie, interiekcyja.

Przytoczone argumenty przeciw rodzimej terminologii nie na wiele się jednak zdały. Znaleźć ją można i w gramatyce łaciny F. Fookowitza [...].

Nomen substantivum proprium — imię substantyw (s. 16) właściwe, adiectivum — adiektyw (s. 38), numerale — liczalne, liczba, liczb (s. 44); pronomen personale — osoby, verbum — werbum (s. 146), adverbium — adwerbium, praepositio — prepozycyja, coniunctio — koniunkcyja, interiectio — interiekcyja.

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne [...], verbum — słowo, adverbium — przysłowie, coniunctio — łączenie, interiectio — interiekcyja, przekładanie.

Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].

Nomen substantivum proprium — imię substantyw własne [...], verbum — słowo, adverbium numeri — przysłowie liczenia, coniunctio — łączenie, złączanie, praepositio — przekładanie, interiectio — interiekcyja.