terminów gramatycznych online
słowo foremne czasownik
Język: polski
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Jaka mowa jest najbogatszą w świecie: Oż/1883
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- O słowie: Kam/1870
- Prawidła czasowania słów czynnych foremnych. Dział 1: Oż/1883
- Rozdział VII. O słowie: Szt/1854
- Słowa Ułomne, Zestarzałe i Nieforemne.: Prz/1792
- Słownik: Mon/1780
- Słówko o układzie tego dzieła: Bor/1830
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Cytaty
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
Imiesłów czasu przeszłégo w słowach foremnych kończących się na ed lub d, lub miasto d na t. [...] Kiedy w Polskim języku używamy Imiesłowów, usłyszawszy, ujrzawszy i tym podobnych w znaczeniu czynném, do Imiesłowa czasu przeszłégo Anglicy dodają having: w biérnym beeing, który osobliwie w wierszach ostatni prawie, a czasem i w prozie opuszcza się. n.p. Some few by temp'rance taught aproaching slow. To distant fate by easy journeys go. Mało jest tych, którzy przez wstrzemięźliwość z lekka się zbliżając, idą powolnym krokiem ku odległemu przeznaczeniu.
Niektóre też (sc. słowa nieforemne) odmianą tylko głosek i ciągnieniem czasów kilku od słów pobliskich lub zestarzałych różnią się od słów foremnych.
Na gatunek czasowania, to jest: czy jest foremne, czy półforemne, czy nieforemne. Półforemne [słowa] bowiem jednosyllabne kończące się na ać, mające czas teraźniejszy na eię, przyjmuję syllabę ew, np. lać, leję, lewać; grzać, grzeję, grzewać. Gdy zaś [słowa] foremne przyjmują syllabę aw, np. dać, dawać, a nieforemne mają zaś swoje właściwe słowa częstotliwe, też nieforemne, to jest: które się nie formują podług prawideł zaraz tu następujących.
Foremne słowa polskie są te, które samogłoskę będącą przed ostatniem ć trybu bezokolicznego, wszędzie zachowują, jak np. znać, mówić, uczyć.
Słowa polskie, przez wzgląd na czasowanie, dzielimy na trzy gatunki: na foremne, półforemne i nieforemne.
Foremny, regularis.
Słowa Foremne są, które podług pospolitych form odmieniają swe kończenie. Cztery zaś jest Form pospolitych, w Francuzkim języku.
[Verbum] Regulare. [Słowo] Foremne.
Słowa odmieniające się podług jednéj z cztérech form, nazywają się foremnemi, np. kochał, kocha; te zaś, które odmieniając się podług jednéj z cztérech koniugacyj, w formowaniu czasu teraźniejszego lub przyszłego, od ogólnych prawideł odstępują, nieforemnemi nazywamy, np. bał się, boi się, wiedział, wié.
Foremne słowa mógłbym był w trzech Formach zamknąć, by atoli nie zupełnie oddalać' się od układu szanownej pamięci Kopсzyńskiego, zostawiłem je w dawnych cztérech.
Są jeszcze względem swojéj odmiany słowa foremne, nieforemne, zbytkujące, ułomne.
Słowa, które się podług tych form odmieniają, nazywamy słowami foremnemi; te które od tych form odstępują w czasowaniu, nieforemnemi się zowią.
Dział pierwszy. Prawidło pierwsze słów foremnych kończących się stale tak w czasach oznajmujących jak dokonanych na am, z dobraniem tylko w czasach dokonanych liter na czele dla stwierdzenia czynności jakoto: z, s, lub głosówek doborowych, za, wy, po, do, i t. d., i bez tych.
Do bogactwa mowy nie liczą się nazwy rzeczy, rzeczowniki ani zajimki, tylko słowa czynne i najściślej prawidłowe, w jakie znajduję obfituje szczep Sławiański i przewyższa wszystkie jinne, w tym porządku, tj. w prawidłach słów foremnych czasowania jako to najbogatszą mową jest.
Глаголы въ разсужденіи формы спряженія бываютъ: 1) Правильные, foremne, которые во всѣхъ измѣненіяхъ удерживаютъ свой коренной слогъ и имѣютъ вездѣ правильныя окончанія; напр. pisałem, napiszę.