Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

imię przydatne

Język: polski
Definicja współczesna

Przymiotnik

Cytaty

Adiectivum názywa się przydátne Imię, ktore sámo przez się nic nie znáczy, ále gdy się złączy, álbo przekłádáne będzie Substantivo, istotnemu Imieniu, ná ten czás jego istność własność, ábo okoliczność jáką wyraza [...].

Comparatio Zowie się przyrownánie, ktore się przytráfia w imionách tylko przydátnych, ktorych się rozumienie przyczyniáć, álbo umniejszáć może.

Imioná przydátne, ktore się przyrownają według łacińskiego są te: Buono Dobry [...].

Imioná od przydátnych pochodzące są te: In Ino Bellino Piękniuchny.

Dwojákie jest Imię, to jest, Istotne álbo Substantivum, drugie przydatne álbo adjectivum.

Imię adjectivum, lub przydatne jest to, co nic samo przez się nie znáczy: ále gdy się złączy, álbo przekładáne będzie Imięniu istotnemu, ná ten czás jego istność, własność, i okoliczność jáką wyraża, náprzykład kiedy się tylko mowi grand, wielki; petit, máły [...] nie może znáć co jest wielkie, máłe [...] jeżeli się nie przydáje Imię istotne.

Imioná [...] przydatne, ktore się nie kończą literą e, máją dwie terminácye, żeby znáć jákiego są rodzáju.

Przydátne Imiona deklinują się i kompárują.

ey pisze się, choć się głośno nie wymawia w Rodzącym i Dawającym spadku imion przydatnych albo Adjektywow w rodzaju niewieścim liczby małej, tudzież w przysłowiach od tychże imion pochodzących porownanie jednej rzeczy z drugą, albo nad wszystkie wyniesienie znaczących, to jest w drugim i trzecim stopniu komparacyi, nap. pięknej, piękniej, najpiękniej.

P. Wielorakie jest Imie? O. Dwojakie: Istotne od Łacinnikow nazwane Substantivum, i Przydatne czyli Adjectivum.

P. Coż jest Imie Przydatne albo Adjectivum? O. Ktore się przez trzy rodzaje mowi, co poznać ztąd, że mu się wszystkie te trzy Zaimki dodać mogą: ten, ta, to; nap: ten biały, ta biała, to białe; mowi się bowiem: biały obrus, biała serweta, białe śrzebro. Więc to imie: biały jest Przydatne

P. Jestże jaka rożnica między temi Imionami pospolita wszystkim językom? O. Jest dwojaka: 1. Imie Istotne wyraża nazwisko Osoby lub rzeczy jakiej: Przydatne zaś wyraża jakość, własność czyli przymiot Osoby lub rzeczy. 2. Imie Istotne samo przez się co znaczy, i może się kłaść bez Przydatnego, jako: Ogień, woda, powietrze. Imie zaś Przydatne od tego nawet tak się nazywa, że się Istotnemu przydaje, bez ktorego czyli wyraźnie położonego, czyli przynajmniej dorozumiewającego się doskonale zrozumiane być nie może, jak: gorący, zimna, zdrowe.

P. Jak się deklinują Uczestnictwa? O. Tak ze wszystkim, jak imiona Przydatne czyli Adjectiva, jako się wydaje w następujących przykładach.

To słowo potrzeba wzięte za imie istotne chce mieć Rodzący: gdy się wywroci na Przydatne tak: potrzebny, zgadza się z tymże Substantivum na wzor innych Adjektywow [...].

Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, E. у Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adjectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje.

Skłonień w Rossyjskim języku pięć: cztery istotnych, i jedno przydatnych.

PIĄTE skłonienie zamyka w sobie imiona przydatne (adiectiva) wszystkich trzech rodzajow,...

Trzeci Przykład. Skróconego skłonienia przydatnego, w którym I. przemienia się na Ь. we wszystkich spadkach. [...] w Mian. тотъ Божей (Sł: їй) Boski. Rod. moro божьяго, божья.

Imiona z ucześnictwami i przydatnemi spowinowacone, kończące się na ЕЙ. i ОЙ. skłaniają się, jak przydatne: Пѣвчей spiewak, пѣвчаго [...].

Przydatne imiona kończące się ucinkowo, (abbreviatim seu per syncopen) ЕНЪ, ОГЪ, ОЛЪ, ОКЪ, w dopełnieniu na ЫЙ . albo ОЙ., we wszystkich spadkach [...] Е. i О. wytrącają: кротокъ, кроткой skromny, кроткая skromna.

Nie tylko istotne, lecz i przydatne Rossyjskie mają niemało zmniejszalnych i powiększalnych.

Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.

Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.

Terminologia [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, adiectivum — przydatne, numerale — liczba, pronomen personale — namiestnictwo osobiste, demonstrativum — pokazujące, possessivum — osiadłość znaczące, interrogativum — pytające, interrogujące, relativum — relacyją mające, infinitum — niedeterminowane.

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, appellativum — nazywające, adiectivum — przydatne, numerale cardinale — liczby (s. 177), liczba główna, ordinale — porządkowa, collectivum — zebrana, multiplicativum — przymnażająca, propartionale — proporcyjonalna, rozdzielająca.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .

Nomen substantivum proprium — imię ist(ot)ne (s. 63), własne (s. 8), adiectivum — przydatne, numerale cardinale — rachunkowe pierwiastkowe, ordinale — pochodzące, collectivum — zgromadzalne (s. 51); pronomen personale — zaimek pierwiastkowy, reflexivum — odwrotny, demonstrativum — pokazujący, possesivum — dzierżący, interrogativum — pytający, relativum — odnośny.