Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

spójnik

Hasło w cytatach: spojnik, spójniki
Język: polski
Dział: Składnia, Części mowy (współcześnie)
  • Części mowy nieodmienne: Kon/1920
  • Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
  • Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
EJO 1999, 545 Definicja współczesna

Spójnik. Wyraz pomocniczy pełniący prymarnie funkcję wskaźnika syntaktycznego. Wiąże składniki zdaniowe w zespoły zwane zdaniami złożonymi bądź składniki wyrazowe wewnątrz zdań pojedynczych.

Cytaty

Nié mámy jeszcze w tym wieku wszystkich wyobrażéń, ani umiémy wszystkich wyrazów: wiémy jednak, że wszystkié dzielą się na ośm części czyli rodzajów. Wiémy już przynájmniéj w powszechności, co który rodzáj znaczy, jako to: Wykrzyknik, znaczy affekt jaki: Spojnik, znaczy łączénié wyobrażéń: Przyimek i Przysłówek, znaczą okoliczność jaką, jako to, miejsca, czasu, ilości, pytaniá, twierdzeniá, przéczéniá, przymiotu, sposobu, początku, śrzodka, końca, blizkości, odległości, wysokości, nizkości, przodku, tyłu, złączéniá, rozłączéniá &c. Imié i Zaimek, znaczą rzecz, albo przymiot: Słowo, znaczy sąd, czyli pokazuje, w jakim stanie jest rzecz którá, czy czynnym, czy biérnym, czy nijakim. Imiésłów, znaczy częścią to, co Imié, częścią to, co Słowo.

Wyrazy Spojnikami nazwané (Conjunctiones), są nájwidoczniejszym związkiém między częściami okrésu: po których téż miarkuje się liczba większych części okresu.

Spójnik jest słowo, które słowa lub zdania połącza w jeden stosunek; np. Rozum i cnota nas zdobią. Trzeba się uczyć, bo nauka czyni nas światłymi.

Niewiele jest prawdziwych spójników, jak: a, i, lub, albo, czyli, lecz, ale, gdy, jeśli, niż; lecz inne słowa ich służbę pełnią, a mianowicie: Rzeczowniki: częścią, wprawdzie, natenczas. Przymiotniki: znowu, stémwszystkiém. Zaimki: co, to, przytém, dlatego, przeto. Czasowniki: bądź... bądź, tojest. Przysłówki: gdzie, kiedy, skąd, stąd, daléj, następnie. Przyimki: mimo, pomimo.

Słowa: i, a, ponieważ łączą z sobą albo dwa wyrazy albo dwa zdania.

Części mowy, które łączą czyli spajają z sobą dwa wyrazy albo dwa zdania, nazywają się spójniki.