terminów gramatycznych online
deklinacja zaimkowa
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Słowniczek: Gaert/1927
Deklinacja [...]. Deklinacja (odmiana) zaimkowa, obejmująca zaimki rzeczowne (poza on, mającym odmianę przymiotnikową), w której końcówki fleksyjne są wyłącznie wykładnikami kategorii przypadku; charakterystyczny dla tej odmiany jest supletywizm tematu fleksyjnego mianownika i przypadków zależnych.
Cytaty
§. 220. Wszystkie inne zaimki, z różnemi na każdy rodzaj zakończeniami, miały dawniéj deklinacyą sobie tylko właściwą, która też się dla tego nazywa zaimkową. Obecnie atoli niektóre tylko odmieniają się jeszcze według zasad téj deklinacyi; cała zaś reszta zaimków przeszła do deklinacyi przymiotników, którą później poznamy.
Wszystkie inne zaimki, po największéj części z różnymi na każdy rodzaj zakończeniami, miały dawniej przypadkowanie sobie tylko właściwe, które też się dlatego nazywa DEKLINACYĄ ZAIMKOWĄ.
Według deklinacyi czysto zaimkowéj odmieniają się obecnie tylko: kto, co — jego, jéj, jemu...
Powyższa odmiana przymiotników nazywa się ogólnie przymiotnikową (dla wyróżnienia od dawnej rzeczownikowej) . Odmiana ta nazywa się także złożoną, ponieważ się na nią złożyły dwie różne deklinacye, tj. deklinacya rzeczowna, (o której mówiliśmy na wstępie tego paragrafu) i deklinacya zaimkowa.
§ 194. Deklinacja rzeczownikowa przymiotników, właściwa staropolszczyźnie, jeszcze w wieku XIV i XV-ym dość powszechnie używana, wyszła później z użycia, a raczej zastąpiona została deklinacją zaimkową (albo złożoną), tak nazwaną dla tego, ponieważ zakończenia jej powstały z zakończeń przypadków zaimka ji, ja, je.
Mówimy więc: róże zwiędły (dekl. rzeczownikowa); lub siostry zziębły, i t.p .; lecz: róże zwiędłe opadają (dekl. zaimkowa), siostry zziębłe wróciły.
Deklinacja przymiotników zaimkowa. § 210. Już w języku staropolskim, obok deklinacji przymiotników rzeczownikowej, istniała druga odmiana przymiotników, zwana zaimkową albo złożoną.
Ponieważ deklinacja ta powstała z dwu głównych części, to jest z dawnych form deklinacji rzeczownikowej i z form ji, ja, je, przeto otrzymała nazwę deklinacji złożonej albo ściągniętej; od drugiej zaś charakterystycznej części składowej, to jest od form zaimka ji, ja, je, nazywa się także deklinacją zaimkową (gdy pierwsza, dawniejsza - rzeczownikową).
Deklinacja przymiotników zaimkowa.
§ 305. Obok deklinacji przymiotników rzeczownikowej istniała już w języku staropolskim inna odmiana przymiotników zwana zaimkową albo złożoną. Powstała ona z połączenia odmiany rzeczownikowej z formami odpowiednich przypadków zaimka wskazującego ji, ja, je. Tak np. z dobr + ji powstało dobry; z dobra + ja — dobra; z dobro + je — dobre; z dobra + jego — dobrego; z dobru + jemu — dobremu ild.
Rzeczownik księżna ma odmianę mieszaną, to jest niektóre formy mają końcówki właściwe deklinacji rzeczownikowej, inne zaimkowej [...].
Jedynym faktem, wykraczającym poza obszar lechicki, jest końcówka gen. sg. deklinacji zaimkowej -vo [...].
★Deklinacja, odmiana imion i zaimków przez przypadki: [...] 2. deklinacja przymiotników: a) zaimkowa, złożona, np. dobry, dobrego i t. d., b) ★rzeczownikowa, niezłożona, np. wesół, (Bogu)-miłowi i t. d.
Powiązane terminy
- deklinacja określna
- deklinacja przymiotna
- deklinacja przymiotnikowa
- deklinacja ściągnięta
- odmiana przymiotnikowa
- odmiana zaimkowa
- odmiana złożona