terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Imiona przymiotne czyli przymiotniki: Desz/1846
- O etymologii: Mal/1700
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O zdaniu pierwotném czyli gołém: Gr/1861
- Postrzeżenia nad niektórymi szczegółami rozprawy Brodzińskiego (J. Mroziński): Rozp/1830
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Słownik, t. 3: N-Ó: SW/1900-1927
- Słownik, t. 5: Próba-R: SW/1900-1927
- Znamiona czasowe i trybowe: Trz/1865
- Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
W ártykule te są osobliwsze przymioty: rodzaj, spadek, i liczbá.
Rodzájow Fráncuzi máją trzy, jedęn męski, drugi niewieści, trzeci oddzielny. po Fr: masculin, féminin, neutre. Tego trzeciego nie záżywáją, tylko w kielku záimkách.
Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.
Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.
Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].
Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.
Imiona mają trzy rodzaje: męski, żéński, nijaki: atoli bywá czasem u nich i czwárty rodzáj podwójny.
Zaimek jest to wyráz odmiénny przez rodzaje, liczby i przypádki, stopniów tylko nié má. [...] Zowié się zaś stąd zaimkiém, że się pospolicie kładzie za imié, którego powtórzénie w mowie mogłoby być przykré.
Słowo jest wyráz odmiénny przez tryby, czasy, liczby, osoby i rodzaje, czyli má trybowanié, czasowanié, liczbowanié, osobowanié i rodzajowanié.
W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.
Zgoła przymiotniki odróżniają zwykle rodzaj w tych tylko przypadkach, w których odzielne zakończenie cechuje rodzaj rzeczowników.
RODZAJE w liczbie mnogiej, 372 do 378; 440 do 451.
W tym też przykładzie widziémy: że przymiotniki różne przybiérają zakończenia do wszystkich trzech rodzajów.
Jeżeli orzecznikiem jest czasownik, kładziemy go przy podmiocie bez łącznika być, ponieważ każdy czasownik już swą formą i zakończeniem wyraża osobę, liczbę, czas, tryb, a niekiedy i rodzaj, n. p. Krasicki pisał. Drużbacka pisała. Bielscy pisali.
Skutkiem tego złożenia z imiesłowem jest, że dzisiejszy czas przeszły jedyny ze wszystkich i rodzaj wyraża: pisał-em, pisał-am, pisał-em.
Oprócz tego tworzy przyrostek -na imiona wszystkich trzech rodzajów z rozmaitém znaczeniem, w którem atoli piérwotnego imiesłownego znaczenia nieraz dopatrzéć można.
Rodzaj, u, lm. e [...] męska, żeńska lub nijaka cecha istot i przedmiotów: R. imion jest trojaki. Odmieniać przymiotniki przez rodzaje.
Rodzajnik, a, lm. i gram. przedimek wskazujący rodzaj gramatyczny wyrazu.
Odmiana, y, lm. y [...] 4. gram. zmienianie zakończeń wyrazów, przypadkowanie, deklinacja a. konjugacja, fleksja: Odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje, osoby, czasy. O. przez stopnie = stopniowanie.
Odmienić, i, ił [Odtmienić], nied. Odmieniać [...] 4. nied. gram. ulegać odmianom gramatycznym, być zdolnym do odmian gramatycznych: Przymiotnik odmienia ś. przez rodzaje.