Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: genus, rodzáj, rodzaj gramatyczny, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

SzyPocz/1770, s. 6

Artykuł jest słowko, które się dodaje imionom odmieniającym się, i pokazuje ich rodzaj, spadek i liczbę.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Gott/1794, s. 43

Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.

Don/1795, s. [4]

Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.

Don/1795, s. [5] ([5]-[6])

Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.

Bor/1830, s. 7

Rodzajów jest trzy, męzki, żeński, i nijaki. Męzki [...] Żeński [...] Nijaki [...].

Bor/1830, s. 11

Czy przymiotnik ma inny rodzaj aniżeli jego rzeczownik?

Desz/1846, s. 161

W tym też przykładzie widziémy: że przymiotniki różne przybiérają zakończenia do wszystkich trzech rodzajów.

Br/1848, s. 30

Rzeczowniki mają trzy rodzaje: Męski, żeński, nijaki. Pod tym względem język nasz różni się także od wielu języków nowożytnych, które pospolicie nie mają rodzaju nijakiego.

Kurh/1852, s. 26

Słowo z przedmiotem zdania zgadza się w osobie i liczbie, w czasie zaś przeszłym zgadza się także w rodzaju.

Łaz/1861, s. 62

[…] Rodzaj (genus) rzeczowników poznaje się po części ze znaczenia, po części z zakończenia.

Łaz/1861, s. 246

[...] Gdy w zdaniu poprzedzającym jest rzeczownik, którego rodzaj gramatyczny nie zgadza się z płcią przezeń wyrażoną, wówczas zgadzamy tak orzecznik jako też określnik zdania następującego z płcią, a nie z rodzajem gramatycznym [...] , tj., zgodność z naturą bierze górę nad formą gramatyczną [...].

Kr/1897, s. 45

§ 51. Rodzaj, liczba, przypadek. Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki; np. dobry syn, pierwsza córka, każde dziecko i t. p.

Kr/1897, s. 177

Rozróżnianie rodzajów w konjugacji właściwe jest tym tylko formom słowa, w których skład wchodzą żywioły imienne; np. czytał-em, czytała-ś.

Kon/1920, s. 12

Mamy trzy rodzaje osób, zwierząt i rzeczy, a więc mamy i trzy rodzaje rzeczowników: męski: ten człowiek, ten koń, ten stół [...]; żeński: ta pani, ta jaskółka, ta ławka, [...]; nijaki: to dziecię, to źrebię, to zwierciadło [...].

Powiązane terminy