terminów gramatycznych online
forma wzór odmiany, koniugacja
Język: polski
- Część I. O znamionach: Jak/1823
- Część III. O przymiotniku. O słowie i imiesłowie: Jak/1823
- O etymologii: Mal/1700
- O słowie: Kam/1870
- O zdaniu pierwotném czyli gołém: Gr/1861
- Przypisy do rozdziału IX: Kop/1785
- Rozdział IX. Formy koniugacji: Kop/1778
- Rozdział VII. O słowie: Szt/1854
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
Cytaty
FORMA czwartéj Kóniugácjéj.
O Náchylániu słów irregulárnych. [...] Pod piérwszą formą nie mász, tylko sámo aller.
O nachylaniu Regularnym.
Następuje FORMA pierwszej Koniugacji ná słowa czyniące.
Następuje FORMA nachylona Słów Cierpiących.
Słowa cierpiące nie mają własnej formy u Francuzow jednak to nagradzają dwojako. Naprzod przydając do czasów słowo étre, Uczestnictwo cierpiącego słowa ktorego znaczenia zażyć potrzeba odmieniając liczby i rodzaje według potrzeby, tak jako i w Polskim na przykład.
Ja jestem umiłowany, je fuis aimé.
Pod pierwszą Formą nie masz, tylko samo aller iść álbo pojść, ktore się nie może regularnie nachylać; ma jednak niektore czasy regularne.
[...] bierzemy tákie Słowa, w których Łacina z Polszczyzną prawie we wszystkim zgadza się, tak w znaczeniu, jako w porządku Form, Trybów, Czasów, Liczb, Osób.
Na pokázanié céchy, przez którą się Forma jedna od drugiéj różni głosownie czyli literalnie, uwáżámy wszystkié Słowa Polskié, i odkrywámy Głoskę A na piérwszą, Głoskę E na drugą [...] Té céchy, we wszystkich, nieforemnych nawet, Słowach, okazujémy. §. IV. Czasowaniá Łacińskié [...].
Nazywamy [...] formą, szereg odmian zachodzących w Czasowaniu do wielkiej liczby Słów przypadający.
Wszystkie Słowa nasze dają się na 5 form rozebrać.
Koniugacyja czyli forma, jest to pewien wzór, według którego czasuje się znaczna liczba słów przyjmujących w pewnych trybach, czasach, osobach, liczbach, rodzajach i t. d. jednakowe zakończenie, np. błagać, dźwigać; błagam, dźwigam; błagasz, dźwigasz; błaga, dźwiga i t. d.
Podział słów na koniugacyje, czyli formy.
Orzecznik wyrażać powinien swą formą, a mianowicie swém zakończeniem: 1) Osobę, n.p. Ja czytam; ty czytasz; on czyta. 2) Liczbę, n.p. Czytam; czytamy. 3) Czas n.p. Czytam; czytałem; będę czytał. 4) Tryb, n.p. Czyta; niech czyta; oby czytał; czytałby.
Stosownie do tych różnych zakończeń w 3-éj osobie liczby pojedyńczéj czasu teraźniejszégo w niedokonanych, a przyszłego w dokonanych słowach widocznych, dzielimy słowa na trzy działy czyli formy.
Stosownie do tych różnych zakończeń w 3-éj osobie liczby pojedyńczéj czasu teraźniejszégo w niedokonanych, a przyszłego w dokonanych słowach widocznych, dzielimy słowa na trzy działy czyli formy.
Słowa, które się podług tych form odmieniają, nazywamy słowami foremnemi; te które od tych form odstępują w czasowaniu, nieforemnemi się zowią.