terminów gramatycznych online
forma pierwotna
Język: polski
Cytaty
Lecz zdarzyć się może, że słowo, nie przestając być pierwotną formą zmienia swą pierwotną postać; słowa cztery i czetery są formą pierwotną, ale różnią się w swéj postaci:[...]
Spółgłoska mocna obok słabéj w formie wyrazu pierwotnéj, 250.
Dawniéj było i tu zawsze zakończeniem e. Jeszcze Kochanowski i inni ówcześni używali niekiedy form pierwotnych, np. w trojańskiém wojsce.
W dawniejszéj jednak polszczyźnie znajdujemy wszędzie owę formę pierwotną, zakończoną na y; np. ty rzeczy (Bibl. Zof.).
§. 233. Z powyższego rozdziału wynika, że posiadamy w konjugacyi naszej dzisiejszej tylko następujące formy odrębne niezłożone: 1. czas teraźniejszy; 2. imiesłów czynny czasu teraźn. [...]. Wszystkie inne formy konjugacyjne są złożone i urabiają się z tam tych w połączeniu z słowami posiłkowymi. Zadaniem niniejszego rozdziału jest odpowiedzieć na pytanie, jak i z czego się urabiają powyższe formy pierwotne.
Czas przeszły.
Forma pierwotna:
licz. poj. I. był, była, było jeśm,
ściągnięta:
był-e-m, była-m, było-m
Od tego więc czasu używają piérwotnéj formy przypadku IV-go liczby mnogiej tylko same jeszcze rzeczowniki zwierzęce i nieżywotne.
Z formy pierwotnej wieśski powstała późniejsza wiejski, a na wzór tejże i miejski (z miest-ski), z Zamośćski — Zamojski, i t. p.
W bierniku l. pojed. na rodz. męs. formy pierwotne tych zaimków są też same co i w mianowniku, t. j. mój, twój, swój.
Takie np. formy, jak: dom; widzi, da (osoba 3-cia), które napozór przedstawiają czystą osnowę, albo nawet pierwiastek, nie są formami pierwotnemi, ale kiedyś (w języku staropolskim, albo też jeszcze dawniej) miały właściwe końcówki, które z czasem zanikły.
Według wzoru powyższego odmieniają się słowa: drgać, łkać, ufać, znać [...] itp. Słowa te mają w pierwszej osobie czasu teraźniejszego końcówkę -m; nie jest ona jednak w tych formach [formą] pierwotną, gdyż dawniej słowa te odmieniały się w czasie teraźniejszym inaczej [...].
Ziemia Chełmińsko-Dobrzyńska zachowały pierwotną formę zaimka tego, gdy po stronie prawej i w Sochaczewskiem uległa ona analogji przymiotników.