pisanie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mącz/1564 (war. B)
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Duch/1699
• Dąb/1759
• Nał/1774
• Szum/1809
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Sier/1838
• Żoch/1838
• SWil/1861
• Uchw.AU/1891
• SW/1900-1927
• Benni/1923
• ŁośFl/1923
• Rozw/1923

Scriptio, scriptionis, Pisánie.

Stylus item ratio loquendi seu scribendi, Obyczaj, miárá, kstałt, sposób á ćwiczenie w pisániu i w wymowie. Exercitatio et stylus, Stylus exercitatus, Cwiczona á dobrze polerowána rzecz, czysta łáciná [...] Stylus etiam, Pisánie, pismo.

Pisánie. (actio) Scriptio Cic. Lippitudo impedit scriptionem meam. | Scriptura Cic. Commentationem diligens scriptura superabit. Idem. Plura illi mandata verbo quam scriptura dedi. ἡ γραφή [hē graphḗ]. | ἡ λογογραφία [hē logographía], Scriptio orationis.

Scriptio, Pisánie 1. 2. Kompozycyja.

Kiedy u jest literą vocalis [...] jest najtrudniejsza literá cudzoziemcom [...], ále się [...] náuczy ten, ktory ma wolą náuczyć się; bo jeżeli wymowi tę literę ják w swoim języku własnym, to przewroci i odmieni wszystkę signifikácyą, i będzie słowo co inszego znáczyło w pronuncjácyej, á co inszego w pisaniu.

Ten dyftong się nie trafia, tylko w pierwszych osobach wielkiej liczby czasu niniejszego od temy ná ger, i nie mowi się e, lecz przecię potrzebne w pisaniu dla g.

Słowo to Polska jest Głos łamany na sześć Cząstek, każde zaś trzy Cząstki czynią jednę Spojkę czyli Syllabę, Pol-ska, tak w pisaniu jak i w wymawianiu.

Ponieważ od rozszerzenia powszechnego oświecenia najbardziej szczęśliwość Narodu zawisła; a oświecenie zaś w nim bez umiejętności czytania, pisania i doskonałości ojczystego języka rozszerzone bydź nie może; pochlebiam sobie przeto, iż praca moja będzie użyteczną, gdyż jej celem jest: ułatwić młodzieży nauczenie się czytania i pisania, oraz nabycia gruntownej umieiętności języka polskiego i sztuki pisania w rozmaitych materjach. Wszystko to starałem się napisać jaśnie, dokładnie i zrozumiale.

Nie miescé tu wytykać, jakie się w pisaniu i ustnej mowie zagęściły błędy.

Ma bardzo wiele znaków czyli postaci krotłowych, które w każdym z trzech sposobów pisania czyli rycia łącznie z końcowymi, około 1000. wynoszą.

[Feliński] "Mimo to, nie sądzę jednak, żeby ten język zamożny i przedziwny w zarodzie swojim (chociaż w ostatnich czasach przez rozbiór grammatyczny i wyrobienie podniósł się bardzo wysoko) stanął już na koniec na tym udoskonalenia szczycie" [...] "Zdaje mi się, że jeszcze o języku polskim nie można powiedziéć: każdy go popsuje, ktokolwiek ośmieli się go doskonalić". I znowu daléj. "Mowa i pismo wzajemnie na siebie działają [...] Skoro wykształcone towarzystwa wprowadzają w stolicy jakie ułagodzenia do mowy, zaraz je naśladują po większych miastach i wkrótce po całym kraju". – Przeciwnie odmiany w pisaniu (te nawet, które większość uznaje za potrzebne) upowszechniają się dopiero w następném pokoleniu.

W zbiegu zaś dwóch lub więcéj spółgłosek nieprzeciągliwych bez następującéj tuż po nich samogłoski, albo się wtrąca pomiędzy nie samogłoska e np. matek, lalek, źródeł, bajek, zamiast matk, lalk, it.d. albo druga z porządku spółgłoska nieprzeciągliwa zostawia się tylko w pisaniu, a w wymawianiu ją opuszczamy np. upadł, jabłko, wymawia się prawie upad, jabko.

Przez co tém bardziéj się potwierdza przyjęty u nas zwyczaj, że nigdy, ani w pisaniu ani w wymawianiu, nie następuje i po j.

W wyrazach zaś kończących się na ski, stwo, rzadko ubywa w przed s w pisaniu, częściéj dla zbiegu kilku spółgłosek opuszcza się w wymawianiu np. Warszawski, królewski, ojcowski, wójtowstwo, tak się pisać powinno, lubo się wymawia: Warszaski, króleski, ojcoski, wójtostwo.

Również końcowe ę w wyrazie kurczę, lubo się nie wymawia, nie należy go jednak opuszczać w pisaniu.

Tak np. pytanie, czy należy używać w IV p. l. p. formy moję lub moją, Francyę lub Francyą i t . p., nie należy zgoła do pisowni; toż samo usunąć należało z kwestyi ortograficznych pytania: nawiedzić czy nawidzić, śpiewać czy spiewać, skarżyć czy skarzyć, i t. p., chodzi tu bowiem o samo brzmienie wyrazów, nie zaś o sposób pisania.

Łatwo bowiem przewidzieć, że z dalszym postępem nauki odkryje się w pisowni naszej więcej takich nieprawidłowości, na których dotąd się nie spostrzeżono, ja k przed niedawnymi jeszcze czasy nikt nie zdawał sobie sprawy z niestosowności pisania: módz i starłszy.

W zwykłej mowie niema takich pauz między wyrazami, jakby to można było sądzić ze sposobu naszego pisania.

Dodać trzeba, że różnica między N. a M l. p. r. m. i n. tym — tem, jim — jem w, ciągu w. XV zaczęła się zacierać, skąd powstały późniejsze wahania w sposobie pisania tych form zaimkowych.

W XVI w. po różnych próbach i projektach, w których brali udział także koryfeusze literatury, np. projektach pisania a ē ō [...], ustalił się w drukach (Vietor) zwyczaj konsekwentnego pisania a pochylonego przez a, zaś jasnego przez á, rzadko odwrotnie [...].