Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

sposób nieskończony

Hasło w cytatach: nieskończone sposoby, nieskończony, nieskończony sposób, sposob nieskończony
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • De syntaxi, abo o złączeniu słów: Sty/1675
  • Etymologia: SzyPocz/1770
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O etymologii: Mal/1700
  • O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
  • O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
  • O słowie: Lub/1778
  • O ułożeniu części mowy: Lub/1778
  • Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770

Cytaty

Sposoby są dwojakie Finitus skończony, ktory pewny czás osobę i liczbę znáczy, jáko Oro modlę się, Oriamo modlemy się, Oramo modliłem się, Oravamo modliliśmy się [...]. Infinitus nieskończony, ktory czás pewny, ále osobę niepewną, i liczbę znáczy, jáko: Parlare gadáć, Godere używáć, Scrivere pisáć.

Gerundia i Supina u Polaków nie mász, miásto onych zázywają pewnych słow i Imion, czego się doczytasz w Coniugácyach, Włoszy záś miásto nich zazywáją sposobu nieskończonego z pártykułámi di, a, da [...].

Artykuł skończony przekłáda się Imionom fámiliy, rzekom, pospolitym Imionom, porządkowym licbom, nieskończonym sposobom słow [...]

Sposób po Fr. le mode jest przymiot, przes który sie wyraża, czyli słowo po prostu co znáczy, czyli z jáką kóndicją, álbo przyłączęnięm. Po prostu znaczy skázując, roskázując, álbo niedeterminując. Zkąd nástáje sposób skázujący, roskázujący, i nieskóńczóny.

Sposób Nieográniczóny álbo Nieskóńczóny. L'Infinitif. Ma w Fráncuskim ták ják i w Polskim czásów dwá [...], do káżdéj sie osoby i do obu liczb záżyć mogą bez żadnéj odmiány. Czás teráźniéjszy w tym sposobie jest to, co w słowie nazywamy tęmą, jako tu mieć Avoir. Czás przeszły skłáda sie u Fráncuzów z tęmy i z supiná ták: Avoir eu.

Koniugacya jest odmienianie słow w ostatnich sylabach, przez sposoby i czasy. Sposoby te cztery: Skazujący, Roskazujący, Złączający i Nieskończony.

Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].

Coniugatio — koniugacyja: genus activum — gatunek działający, reflexivum — ściągający się, passivum — cierpiący, modus indicativus — sposób skazujący, coniunctivus — złączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — nieskończony, nieograniczony (s. 17).

Sposob Nieskończony [...] być.

Owszem własność Rossyjskiego języka unika tęskliwej litery И. gdy ta z kończenia słow sposobu nieskończonego (ex terminatione verborum modi infinitivi) i z drugiej osoby małej liczby dawno wytrącona, i zamiast писати, pisać [...] zażywają, писать

Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.

Od dawno przeszłego rodzi się nieskończony wątpliwy, także przez przemianę ЛЪ, na Tb , na przykład: писывалъ pisywał, писывать pisywać.

Sposob Nieskończony. Czas niedoskonały. Двигать dźwigać. Jednokrotny. Двинуть dźwignąć. Wątpliwy. Двигивать dźwigiwać.

Sposob Nieskończony. Czas niedoskonały. Колоть kłuć. Jednokrotny. Кольнуть kolnąć. Doskonały. Поколоть pokłuć. Wątpliwy. Калывать kalać.

Быть nieskończony z przydaniem drugiego, znaczy przymuszenie: быть писать, Musić pisać.

[Быть неокончательное съ приложенїемъ другаго, значитъ принужденїе: бытъ писать, быть умереть. Łomonosow, 1757, § 464.]

Takteż uważać potrzeba, że nie ze wszystkiemi nieskończonemi sposobami posiłkowe słowa układają się; ale tylko z niedoskonałemi: Стану писать, stanę pisać, буду вертѣть, będę wiercić; a z nieskończonemi jednokrotnemi, doskonałemi, wątpliwemi: Стану написать, Стану вернуть, буду писывать, вертывать, cale nieużywane. § 449. Posiłkowe słowo, бывало bywało, w prostomowstwie łączy do siebie przyszły nieskończony, бывало cтaнетъ сказывать; а мы смѣемся, bywało stanie mówić, a my śmiejemy się.

[Также примѣчать должно, что не со всѣми неокончательными наклоненїями вспомогательные глаголы сочиняются; но токмо съ неопредѣленными: стану писать, буду вертѣть, а съ неокончательными единственными, совершенными, сомнительными: стану написан, стану вернутъ, буду писывать, вертывать, весьма неупотребительны. Łomonosow, 1757, § 470. Вспомогательный глаголъ бывало въ просторѣчїи присовокупляетъ къ сѣбѣ будущее неокончательное. Бывало станетъ сказывать; а мы смѣемся. Łomonosow, 1757, § 471.]

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Coniugatio — złączanie, złączenie (s. 65), staczanie, koniugacyja: genus — rodzaj, verbum activum — czyniące, reciprocum — które z przykładaniem namiestnictw [...] się formuje, passivum — przyjmujące, modus indicativus — pokazujący, coniunctivus — przyłączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — nieskończony, nieograniczony (s. 65).

Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.

Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].

Coniugatio — koniugacyja [...], modus indicativus — sposób skazujący, indykatyw (s. 118), coniunctivus — przyłączający, konionktyw (s. 118), imperativus — rozkazujący, imperatyw (s. 47), infinitivus — nieskończony, nieograniczony, infinityw (s. 161).

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].

Coniugatio — koniugacyja: genus activum — gatunek działający, reflexivum — ściągający się, passivum — cierpiący, modus indicativus — sposób skazujący, coniunctivus — złączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — nieskończony.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .

Coniugatio — sprzężenie: genus activum — gatunek czyniący, reflexivum — odwrotny, passivum — cierpiący, modus indicativus — sposób skazujący: coniunctivus — złączający, imperativus — rozkazujący, infinitivus — nieskończony.