wyrażenie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Sier/1838
• Żoch/1838
• Rew/1845
• Desz/1846
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• SWil/1861
• Mał/1863
• Kur/1865
• Trz/1865
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kr/1917
• Benni/1923
• ŁośFl/1923
• ZwO/1924
• Łoś II/1925
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969

Wyrażénia nad rybami morza, na obraz Boga, mogą w polskim języku pozostać; wyrażenia zaś : nad państwem niebios, nad całością ziemi, nad wszelkością czyli zbiorem płazu musiał tłumacz koniecznie odmienić, aby myśl dokładnie oddał.

Jestto przesada pisać, jak nikt nie mówi: z tymi, dobrymi, naszymi (panami) a to dla różnicy wyrażeń: z temi, naszemi, dobremi (paniami lub dziećmi); tu lepsza jednostajność od rozmaitości, bo zgodna ze zwyczajem przyjętym, i na błąd nie naraża.

W takich i tym podobnych wyrażeniach wiedzmy, jak i przymiotnik lub przysłówek zgodzić z przymiotnikiem lub z imieniem rzeczowném .

Niektóre całe wyrażenia mają znaczenie przysłówków odpowiadających np. ani wątpić, jakto dziś, przysiągłbym na to, tak sadzę, wątpi kościół boży, zgadzam się: ale takich ilość jest niepoliczalna.

Po both równie jak po all kłądzie się czasem przyimek of, dla nadania większéj dobitności wyrażeniu: both of us, my oba; both of you, wy oba; both of them, oni oba.

Do tegoż rzędu należy wyrażenie: the great ones of the world, wielcy ludzie tego świata.

Przedmiot zdania wyraża się rzeczownikiem [...] zamiast rzeczowników używają się zaimki, przymiotniki, słowa, przysłówki, a nawet wyrażenia kilka wyrazów obejmujące.

Podobnież błędne będą wyrażenia: Niszcząc środkującą pomiędzy Krakowom a Często- chową krainę, ucierpiał wiele i Olkusz. Wsie te przez rząd wypuszczane będąc w dzierżawę, czynsz z nich obracany jest na wydatki miasta.

Np. Co tobie nie miło, naucza rozum, nie czyń drugiemu. Wyrażenie to może być tak zmienione, że zdanie nawiasowe „naucza rozum" stanie się główném, a zaś główne ,,co tobie nie miło, nie czyń drugiemu" dopełniającém: naucza rozum, abyś drugiemu nie czynił tego, co tobie nie miło.

Jakoż błędne będzie wyrażenie: ,,Niebo i ziemia przeminą, ale słowa Tegoż, Ta- kowego (zamiast Jego) nie przeminą.

Wyrażenie „Daj Boże" może być skrócone przez zamianę na wyraz „bodaj" (t. j. Bógdaj), który łącząc się z wyraźnym lub domyślnym spójnikiem by, tworzy formę mówienia życzącą. Np. Bodaj (lub bodajby) wielu było takich, co są dobremi gospodarzami.

Wyrażenia dzieła Krasickiego, obraz Szmuglewicza, portret ojca i t. p. mają dwojakie znaczenie.

Tu odnieść należy wyrażenia: iść po jednemu, tłumaczyć się po łacinie i t. p.

Przestarzały, a, e, im. stary, dawny; wyszły ze zwyczaju, z użycia. Wyraz przestarzały. Wyrażenie przestarzałe.

Rzeczenie, a, lm. a, n. 1) ob. Wyrażenie [...].

Wyrażenia, jak w twojém ręku, w jedném ręku itp. znachodzące się u najlepszych dzisiejszych pisarzów, np. u Mickiewicza, polegają na niewiadomości, co to za forma.

ФРАЗЫ, ПРЕДСТАВЛЯЮЩIЯ ВАЖНѢЙШIЯ СВОЙСТВА ПОЛЬСКАГО ЯЗЫКА ВЪ ОТНОШЕНIИ ГРАММАТИЧЕСКОМЪ. Wyrażenia, okazujące ważniejsze własności polskiego języka we względzie gramatycznym.

Z rzeczownika dêlje, z polska dle powstały przyimki złożone we-dle i po-dle; dle jest w tym składzie przypadkiem IV. l. poj. zależnym od przyimków we (zam. w) i po; a więc we-dle (zam. w- dle) prawa, po-dle miasta i t. p. jest podobném wyrażeniem, jak w myśl prawa, po granice miasta.

Jeżeli bowiem za przykładem obcéj mowy przyjmujemy do języka naszego wyrazy, zwroty, wyrażenia i konstrukcye z duchem jego nie licujące, całemu organizmowi jego przeciwne: to niewątpliwie szpecimy, psujemy mowę ojczystą i pożałowania godne w niéj tylko sprawiamy zamieszanie.

Mowa nasza celuje nad inne pod względem swego bogactwa co do wyrazów i wyrażeń, a szczególniéj owych nieprzeliczonych, miłodźwięcznych zdrobień, np. matka, mateczka, matuchna, matusia [...]

Przysłówek przeczący nie, jeżeli jest przed takim wyrazem, z którym tworzy jedno wyrażenie, natenczas zrasta się z nim, t. j. pisze się razem, np. nieprzyjaciel, niewidoma, niemowlę, nieco, nieraz. Podobnież, gdy się znajduje przed słowem takiém, które nie używa się twierdząco, wtedy również łącznie się z niém pisze, np. niecierpliwić się.

Wszelkie zatem wyrażenia, które powiadają: czém jest, albo: jakim jest, albo: co czyni podmiot, nazywamy orzeczeniem (od: orzekać, czyli: wypowiadać) .

Biernik dawny, równy formie mianownika cz, zachował do dziś pierwotne to brzmienie w wyrażeniach: co zacz i wniwecz.

Ze względu na znaczenie zaimki bywają: 2. Osobowo-zwrotny: się, siebie, sobie...; wyraża on osobę lub rzecz, na którą zwraca się jej własna czynność, np. używamy tego zaimka w takich wyrażeniach: ja pomagam sobie; ty cieszysz się [...].

Wyrażenie polskie podniebienny jest o tyle chybione, że powinno się łączyć jedynie z pojęciem podniebienia twardego (palatum), a nie podniebienia miękkiego (velum), z łatwością więc może prowadzić do nieporozumienia.

Formę stp. czusz (w wyrażeniu to czusz pisane też to czuż, niekiedy też to czu) = ‘to znaczy’, ‘to jest’ objaśniają jako ściągniętą z czujesz = 'uważasz', ‘rozumiesz’.

W wyrażeniach połączonych przyimkiem de, przybiera końcówkę liczby mnogiej tylko pierwsza część wyrazu: pé-de-vento (wicher), pés-de vento (wichry).

§ 310. Nie od razu forma nowa wypiera starszą z użycia; owszem, przez pewien czas obie używają się na równi, być może jedna częściej od drugiej, np. dziś częściej posługujemy się wyrazem dobrobyt, niż jednoznacznem wyrażeniem dobry byt, choć i to ostatnie jest powszednie.

Wreszcie zachowała się jedna forma na -e: we dnie, [...] stale po wszystkie czasy aż do dzisiaj, ale już teraz tylko w wyrażeniu: we dnie i w nocy.

Przez kilkaset lat wyszukiwano różne sposoby rozwiązania trudności, głównie zaś uciekano się albo do przypadkowania tych wszystkich przysłówków, albo też zachowywano ich formę nieodmienną, a natomiast stawiano rzeczownik w różnych przypadkach, wreszcie przypadkowano oba te człony wyrażenia.