imiesłów czasu teraźniejszego

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Marc/1833
• Rew/1845
• Desz/1846
• Br/1848
• Such/1849
• Ryk/1850
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Oż/1883
• Kon/1920

Imiesłów czasu térazniéjszégo kończy się zawsze na ing, i może się kłaśdź, albo rzeczownie, albo przymiotnie. Gdy się kładnie rzeczownie czy przymiotnie, służy mu to, cośmy mówili o rzeczownikach i Przymiotnikach.

Imiesłowy czasu teraźniejszego.

Słowa niedokonane nijakie mają trzy imiesłowy 1) czasu teraźniejszego, np. płynący; 2) czasu przyszł. mający płynąć. 3) imiesłów nieodmienny czyli osobliwy 1wszy płynąc […].

O formowaniu imiesłowów czynnych lub nijakich na szy i ąc, oraz imiesłowu czasu teraźniejszego na ny. I. Imiesłów na szy […] formuje się od 3ciéj osoby liczby pojedyńczéj rodzaju męskiego w następujący sposób. 1) Jeżeli przed ł jest samogłoska, ł przed szy zamienia się na w, dlatego, że tak samogłoska, jak i zakończenie imiesłowu szy, wymawiają się bez dotknięcia podniebienia językiem; głoska więc zębowa w, jest dogodniejszą pomiędzy niemi, aniżeli głoska odbita podniebienna ł [...] 2) Jeżeli przed ł jest spółgłoska, po ł dodaje się szy [...]. II. Imiesłów na ąc formuje się przez dodanie e do 3ciéj osoby czasu ter. l. m. [...]. III. Imiesłów na ący tak się formuje, i od takich słów pochodzi, jako imiesłów na ąc, dodając po c na rodzaj męski samogłoskę y, na żeński a, na nijaki e [...].

TRYB BEZOKOLICZNY.

Czas teraźnieyszy.

Bydź być but.

Imiesłów czasu teraźniejszego:

Będąc budam’s.

Imiesłowy służą do krótszego, jaśniejszego i ozdobniejszego wyrażenia myśli naszych, [...]. Imiesłów czasu teraźniejszego; zastępuje słowo w trybie okolicznym z przysłówkiem: jak, z spójnikiem: gdy, lub z zaimkiem: co, który, a, e.

Ten wzór mało ma stopniujących się przymiotników: bo zakończenie cy jest pospolicie imiesłowów czasu teraźniéjszego, zakończenie czy pospolicie nadané przymiotnikóm bardzo odznaczonego i wysokiego w myśli stopnia [...], zakończenie rzy nie ma żadnego.

Ponieważ tu najwięcéj jest słów dokonanych [...[ przeto słowa tego wzoru niemają czasów teraźniéjszych [...] z zatém i imiesłowów teraźniejszych niemają.

Słowa dokonane nie mają imiesłowu czasu teraźniejszego, ponieważ działanie dokonane już nie jest teraz odbywające się; nie mogą go nawet mieć, ponieważ słowa te nie mogą mieć czasu teraźniéjszego, z którego trzeciéj osoby l. m. tworzyć się powinien imiesłów [...].

Be. 1. Znaczy byt, istnienie, stan, służy do czasowania słów biernych, oraz z imiesłowem czasu teraźniejszego do wyrażenia ciągłej ale niedokonanej czynności, lub gdy się co innego w ciągu jej dokonywania wydarzyło.

[...] Są także czasowniki dokonane, które nie mają odpowiednich niedokonanych, te są dwojakie: a). Czasowniki: kazać, darować, rzec, pomnieć, i zdołać używają się tak w znaczeniu dokonaném jako i niedokonaném, np. Oto daruję (teraz) ci ten zegarek. Jak sobie kupię złoty zegarek, daruję ci (czas przyszły dokonany) mój srebrny. Te czasowniki mają także imiesłowy tak dokonane jako i niedokonane, co w innych czasownikach jest rzeczą niesłychaną, np. rzekąc (imiesłów czasu teraź.), rzekłszy (imiesłów czasu dokonanego). Czasu niedokonanego przeszłego i niedokonanego przyszłego nie mają [...].

Końcówka y, podobnie jak w imiesłowie czasu teraźniejszego, (np. niechcący to zrobiłem) jest tu 7mym p. ;. p. starożytnéj odmiany rzeczownikowéj.

Gdy zdanie zaczyna się od zaimka względnego: który, kto, co, lub téż od spójników podrzędnych: gdy, skoro, ponieważ i t. d.; opuszczamy w celu skrócenia zdania zaimek lub spójnik, a orzecznik zamieniamy na imiesłów odpowiedni, t. j. czas teraźniejszy, przeszły niedokonany i przyszły niedokonany zamieniają się na imiesłów czasu teraźniejszego, czasy zaś dokonane na imiesłów czasu przeszłego.

Ułatwiwszy się ze spájaniem końcówek osobowych w języku polskim i starosłowiańskim, przystępujemy obecnie do spájaniá końcówek bezosobowych, a nájpiérw do końcówki nt jimiesłowu czasu teráźniejszego, którá jest spoiną temu jimiesłowowi w sanskrycie, greczyznie, łacinie i litewskim języku [...].

Imiesłowy są różne według znaczenia słów. Imiesłów czynny czasu teraźniejszego kończy się na ący […].

Nieumieszczałem słów przez wszystkie trzy rodzaje, bo o drugie tyle prawie niepotrzebnie papieru by zajęło; dosyć w Jmiesłowach czasu teraźniejszego one wykazałem wszędzie, i na wstępie czasowania.

§ 104. W języku naszym mamy w stronie czynnej następujące cztery imiesłowy:

1.Imiesłów czasu teraźniejszego, a to:

a) przymiotny, odmienny: biorący, dźwigający, siedzący, mogący, uczący się,

b) przysłówkowy czyli współczesny (nieodmienny): biorąc, dźwigając, siedząc, mogąc, ucząc się.