terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział IX. O słowie: Kop/1817
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Część II. O wykładaniu: Gott/1774
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Fleksja: PolTerm/1921
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- Nomen: Don/1795
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- Przypadkowanie rzeczownikow: Mroz/1822
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Słownik: Bart/1544
- Wstęp: Lor/1907
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
RODZAJ [...] – 2) gram. rodzaj genus plura signat ..., item capitur pro accidente partium orationis R n7; rodzaj genus RN (wykl. przednia); męski rodzaj masculinum genus R t1 (mp; av. masculus); commune genus pospolity rodzaj, i męski i niewieści ut hic et hec homo aut virgo aut sacerdos jako ten i ta kapłan RN (wykl. przednia); rodzaj sprawujący, przez ktory sprawiemy genus activum RN (k. tyt.); promiscuum ..., item promiscuum genus in nomine quod Grece epicenum, i. supra commune dr, est quod sub una voce et uno articulo comprehendit animalia utriusque sexus {zamieszany rodzaj, vide supra epicenum} R B5v; epicenum genus zamieszany rodzaj, gdzie nie możemy rozeznać, jestli ta abo ona rzecz iest ut sunt passer, aquila, milvus RN (wykl. przednia); epicenum i. promiscuum genus pospolity, zamieszany rodzaj, gdzie nie możemy rozeznać, jestli ta abo ona rzecz jest ut hic passer, hec aquila, mustela, milvus R I1v (md); dubium genus wątpliwy rodzaj, ut hic aut hec dies R n7 (md; av. genus) i RN (wykl. przednia); rodzaje Rozne, Co się w pr[z]yszłym czasie jakoby cirpiące wymowią genera neutropassiva RN (k. tyt.). Zob. LIDŻBA, LUD, NAROD, OBOJ, ODDZIELNY, POGŁOWIE.
Rodzaiow iest trzy: Męski, Białogłowski, y oboiętny.
Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.
Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.
Wyraz naostatek dobrze brzmiący i z czystego Słowiańskiego pierwaka Łog prowadzony, mogący się u nas nakłaniać według obu rodzajów: męzkiego i żeńskiego, jak mamy przykład na zkładunkach; odłog, połog, rozłog, podłoga, wyłoga i załoga, nałog i nałoga.
Dwojaki jest Rodzaj słów Francuzkich: Męzki i żeński, Słowa Francuzkie do którego rodzaju należą, poznajemy albo z znaczenia albo z zakończenia.
Genus. Rodzaj.
Pospolicie w mowie naszéj, albo oznajmujémy co komu, albo rozkazujémy. Stąd urodziły się dwa tryby. Tryb oznajmujący, nájbogatszy jest w zakończénia, bo téż względy do tego Trybu należące są nájliczniéjsze. Względy mówię, czasu, liczb, osób, rodzaju.
Rodzaje. Pamiętámy, skąd przyszły rodzaje rzeczowników: nie zapomnieliśmy, że przymiotniki czy imieniowe, czy zaimkowe, czy imiosłowowe, odpowiadać zwykły tym rodzajom rzeczowników [...]
W języku Polskim mamy trzy rodzaje dla Rzeczowników liczby pojedynczej: męzki, żeński, i nijaki, dwa zaś dla Rzeczowników liczby mnogiej, męzki i nijaki.
Mamy w języku naszym trzy grammatyczne rodzaje, a te są: męski, żeński i nijaki, np. ojciec, matka, dziecię.
Rodzaj wszelakich imion i innych wyrazów poznaje się; albo przez znaczenie płci, albo przez domyślny wyraz, albo przez zakończenie, albo przez przypadkowanie, albo przez zamianę zakończenia, albo przez zgodę mowy, albo przez cudzoziemszczyznę, albo na koniec z przyległego wyrazu.
Polskie rzeczowniki mają trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. Męski rodzaj wskazuje wyraz ten, żeński ta, nijaki to. Są więc rzeczowniki: ojciec, kowal, koń, kogut, kamień, ogień rodzaju męskiego; rzeczowniki: matka, panna, pani, kura, jabłoń, woda, prawda rodzaju żeńskiego; rzeczowniki: dziecko, źrebię, pole, kłamstwo rodzaju nijakiego.
Rodzaj imion.
Język portugalski rozróżnia dwa rodzaje (géneros): męski (masculino) i żeński (feminino).
Rodzaj męski, żeński i nijaki. Odmiana męskoosobowa i rzeczowa rzeczowników w liczbie mnogiej.
Zdolność rzeczowników wpływania na formę łączących się z niemi przymiotników, nazywa się ich rodzajem.
Rodzaj [...] rzeczowników nieżywotnych, oznaczających rośliny i przedmioty martwe, przechowuje się w języku tylko dzięki ustalonemu zwyczajowi, dlatego też nazywa się rodzajem gramatycznym, naprz. duży ogród, [...] długa deska [...], wygodne krzesło.
Przyrostki -ъkъ, -ьkъ rozpatrujemy razem przede wszystkiem ze względu na to, że imiona, utworzone z ich pomocą, w zakresie każdego rodzaju gramatycznego tworzą jednakowe grupy znaczeniowe, a po wtóre, że wymiana prasłowiańskich sufiksów rzeczownikowych z twardą lub miękką półgłoską zależy wyłącznie od natury spółgłoski, kończącej temat, do którego dodaje się przyrostek.
Rodzaj.
§ 352. Język polski odziedziczył po prasłowiańskim i dalej po arjoeuropejskim tę właściwość, że każdy rzeczownik ma rodzaj męski, żeński lub nijaki, przyczem rzeczowniki polskie grupują się według rodzajów na podstawie albo swego znaczenia, albo formy.
Powiązane terminy
- funkcja niezależna (rzeczownika) (kategoria gramatyczna)
- kategoria gramatyczna
- odmiana zwyczajna
- przymiot (kategoria gram.)
- przypadek (kategoria gram.; własność)
- rodzajowanie
- własności (kat. gramat.)
- wzgląd gramatyczny
- forma rzeczowa (rzeczownika)
- rodzaj ani męski, ani niewieści
- rodzaj białogłowski
- rodzaj męski
- rodzaj męskoosobowy
- rodzaj mieszany
- rodzaj naturalny
- rodzaj niewieści
- rodzaj nijaki
- rodzaj obojętny
- rodzaj oddzielny
- rodzaj pospolity (commune)
- rodzaj pospolity (epicoenum)
- rodzaj ptaszy
- rodzaj rzeczowy
- rodzaj wątpliwy
- rodzaj wszelki
- rodzaj zamieszany
- rodzaj żaden
- rodzaj żeński