terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Fleksja: Król/1922
- O Etymologii: Kon/1759
- O rzeczownikach: Ryk/1850
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Składnia: Król/1922
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
Adiektywa bez wyraźnego Substantivum położone iákiego są rodzaiu?
Rodzaiow iest trzy: Męski, Białogłowski, y trzeci. Rodzay męski iest naznaczony Artykułem ein, albo der, Rodzay białogłowski eine, albo die. Rodzay trzeci, ein, albo das.
Les Grammairiens asignent aussi trois autres genres, le Commun, l'Incertain, et l'Epicene.
[...]
Ciż Grammatycy cztery inne rodzaje naznaczają, Commune, Dubium, Epicoenum, i Omne.
Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.
Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.
Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].
Rodzaj Rzeczownika jest wzgląd na końcówkową z nim zgodę innego słowa; np. uczeń pilny czytał .
Trzy są rodzaje Rzeczowników w liczbie pojedynczéj: męzki, żeński i nijaki.
Rodzaj Rzeczowników polskich poznać można z płci przedmiotu, i z zakończenia Rzeczownika.
Rodzaje w liczbie podwójnéj. W téj liczbie pozostały ślady trzech rodzajów: a) Rodzaj społy [...]. b) Rodzaj żeński [...]. c) Rodzaj znamienity.
Dwa są tylko rodzaje w języku angielskim: rodzaj męzki i żeński. Do piérwszego należą imiona mężczyzn i samców, do drugiego kobiét i samic. Wszystkie zaś imiona nieżywotne a nawet istot żyjących, w których płci wyraźnie rozpoznać nie można, lub na których płeć nie zwraca się uwaga, nie należą ani do jednego ani do drugiego rodzaju, to jest krócéj mówiąc, są rodzaju, rzeczowego, czyli nijakiego. Ze wszystkich znanych języków, jeden podobno język angielski poszedł tą drogą przez samą naturę wskazaną.
VI. przyp. l. mn. w deklinacyi przymiot. i zaim. w rodzaju męskim (tak przy osobowych jak rzeczowych) ym i (imi), a w rodzajach żeń. i nij. emi: pilnymi uczniami, siwymi końmi, okrągłymi stołami, ale: z kochanemi siostrami, wielkiemi dziełami.
IV. przyp. l. poj. zaimków rodzaju żeńs. ma - ą: moją, twoją, swoją, naszą, samą, jedną, wszystką..; wyjątkowo ę mają: tę i tamtę.
Rzeczownik osobowy może być nazwą mężczyzny, albo kobiety, albo też dziecka; to też rozróżniamy trzy rodzaje rzeczowników i mówimy, że nazwy mężczyzn, jak np.: brat, syn, król, wódz, ułan, Jan, Zygmunt, Polak, Francuz, Niemiec, chłop, mularz, szewc, siłacz, są to rzeczowniki rodzaju męskiego.
Przymiotnik więc w odmianie swej stosuje się do rzeczownika, czyli, jak się zwykle mówi: przymiotnik zgadza się ze swoim rzeczownikiem w rodzaju, liczbie i przypadku.
Rodzaje: męski, żeński, nijaki.
Przez składnię zgody rozumiemy zasady, wedle których części zdania mniej ważne stosują [jest: stusują] się do ważniejszych (w rodzaju i osobie, liczbie i przypadku) np. Historja jest mistrzynią życia. (nie mistrzem!) Poczcziwi chłopi (forma osobowa) poczciwe chłopy (rzeczowa) i td.
Według deklinacyj odmieniają się imiona, imiesłowy i zaimki; według konjugacyj — czasowniki. Głównych deklinacyj jest dwie: imienna i zaimkowa z 7 przypadkami, które nazywamy: mianownik (M.), wołacz (W.), biernik (B.), dopełniacz (D.), celownik (C.), narzędnik (N.), miejscownik (Ms.). Liczby oznaczamy: pojedyncza (l. poj). mnoga (l. mn.), podwójna (l. podw.); rodzaje: męski (r. m.), żeński (r. ż.), nijaki (r. n.).