terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Nomen: Don/1649
- O etymologii: Mal/1700
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O wyrazach osobno wziętych: Ant/1788
- Odmiennia (fleksja) uwagi ogólne: Łoś III/1927
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Systemy deklinacyjne: Łoś III/1927
- Słownik, t. 3: N-Ó: SW/1900-1927
- Słownik, t. 5: Próba-R: SW/1900-1927
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
Genera nominum quot sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Femininum ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.
Rodzáju imion wiele są? Ktore? Męskie/ jáko ten mistrz. Niewieśćie/ jáko tá mądrość. Oddzielne/ jáko tá łáwá. Pospolite/ jáko ten i tá kápłan.
W ártykule te są osobliwsze przymioty: rodzaj, spadek, i liczbá.
Rodzájow Fráncuzi máją trzy, jedęn męski, drugi niewieści, trzeci oddzielny. po Fr: masculin, féminin, neutre. Tego trzeciego nie záżywáją, tylko w kielku záimkách.
Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.
Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.
Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].
Są niektóré imiona odmienné podług rodzaju np. a man człowiek, a woman niewiasta, inné zaś nieodmienné np. neighbour, sąsiad i sąsiadka.
Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.
Imiona mają trzy rodzaje: męski, żéński, nijaki: atoli bywá czasem u nich i czwárty rodzáj podwójny.
Zaimek jest to wyráz odmiénny przez rodzaje, liczby i przypádki, stopniów tylko nié má. [...] Zowié się zaś stąd zaimkiém, że się pospolicie kładzie za imié, którego powtórzénie w mowie mogłoby być przykré.
Słowo jest wyráz odmiénny przez tryby, czasy, liczby, osoby i rodzaje, czyli má trybowanié, czasowanié, liczbowanié, osobowanié i rodzajowanié.
Rodzaj, u, lm. e [...] męska, żeńska lub nijaka cecha istot i przedmiotów: R. imion jest trojaki. Odmieniać przymiotniki przez rodzaje.
Rodzajnik, a, lm. i gram. przedimek wskazujący rodzaj gramatyczny wyrazu.
Odmiana, y, lm. y [...] 4. gram. zmienianie zakończeń wyrazów, przypadkowanie, deklinacja a. konjugacja, fleksja: Odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje, osoby, czasy. O. przez stopnie = stopniowanie.
Odmienić, i, ił [Odtmienić], nied. Odmieniać [...] 4. nied. gram. ulegać odmianom gramatycznym, być zdolnym do odmian gramatycznych: Przymiotnik odmienia ś. przez rodzaje.
Przyrostki -ъkъ, -ьkъ rozpatrujemy razem przede wszystkiem ze względu na to, że imiona, utworzone z ich pomocą, w zakresie każdego rodzaju gramatycznego tworzą jednakowe grupy znaczeniowe, a po wtóre, że wymiana prasłowiańskich sufiksów rzeczownikowych z twardą lub miękką półgłoską zależy wyłącznie od natury spółgłoski, kończącej temat, do którego dodaje się przyrostek.
Rodzaj.
§ 352. Język polski odziedziczył po prasłowiańskim i dalej po arjoeuropejskim tę właściwość, że każdy rzeczownik ma rodzaj męski, żeński lub nijaki, przyczem rzeczowniki polskie grupują się według rodzajów na podstawie albo swego znaczenia, albo formy.
Do deklinacji wchodzą formy, wyrażające przypadki (mianownik, wołacz, biernik, dopełniacz, celownik, narzędnik, miejscownik), z któremi też się wiążą cechy rodzaju (męskiego, żeńskiego, nijakiego) i liczby (pojedyńczej, mnogiej, podwójnej); [...].
Powszechnie przeto za podstawę podziału na deklinacje bierze się dwie cechy naraz: rodzaj gramatyczny i formę mianownika l. poj.
Powiązane terminy
- funkcja niezależna (rzeczownika) (kategoria gramatyczna)
- kategoria gramatyczna
- przymiot (kategoria gram.)
- rodzajowanie