Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: genus, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Fook/1768, s. 6 (5-6)

Les Grammairiens asignent aussi trois autres genres, le Commun, l'Incertain, et l'Epicene.

[...]

Ciż Grammatycy cztery inne rodzaje naznaczają, Commune, Dubium, Epicoenum, i Omne.

Lub/1778, s. 16

Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, Е. i Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adiectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje:

Lub/1778, s. 18

Litery nieme Ъ. i Ь [...] Te dwie litery zdają sie niektórym bydź niepotrzebne; Owoż potrzeba ich jest: dla rozeznania Deklinaciy, Rodzaju, i inszej ortografii. Imiona bowiem na Ъ. kończące się, u Słowakow są Rodzaju Męskiego, Deklinacyi Drugiej.

Lub/1778, s. 25

Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).

Lub/1778, s. 77

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Lub/1778, s. 78

Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) [...] Białogłowski (Fœmininum) [...] Srzedni (Neutrum) Было писало, było pisało.

Don/1795, s. [4]

Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.

Don/1795, s. [5] ([5]-[6])

Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.

Kop/1817, s. 101

Pospolicie w mowie naszéj, albo oznajmujémy co komu, albo rozkazujémy. Stąd urodziły się dwa tryby. Tryb oznajmujący, nájbogatszy jest w zakończénia, bo téż względy do tego Trybu należące są nájliczniéjsze. Względy mówię, czasu, liczb, osób, rodzaju.

Kop/1817, s. 104

Rodzaje. Pamiętámy, skąd przyszły rodzaje rzeczowników: nie zapomnieliśmy, że przymiotniki czy imieniowe, czy zaimkowe, czy imiosłowowe, odpowiadać zwykły tym rodzajom rzeczowników [...]

Bor/1830, s. 7

Rodzajów jest trzy, męzki, żeński, i nijaki. Męzki [...] Żeński [...] Nijaki [...].

Bor/1830, s. 11

Czy przymiotnik ma inny rodzaj aniżeli jego rzeczownik?

Rew/1845, s. 12

Gdy zaś wiele jest rzeczowników różnego rodzaju i liczby, natenczas jeżeli rzeczowniki są, żywotne ludzkie; wtedy przymiotnik zgadza się z rodzajem przedniejszym. Rodzaj męzki jest przedniejszy niż żeński, a żeński niż nijaki np. ojciec i matka dobrzy, siostra i dziecię dobre.

Kurh/1852, s. 26

Słowo z przedmiotem zdania zgadza się w osobie i liczbie, w czasie zaś przeszłym zgadza się także w rodzaju.

Morz/1857, s. 56

Mowa nasza nadała każdemu rodzajowi istotników odpowiednie zakończenia.

Malecz/1882, s. 7

O rodzaju rzeczowników. P. Czy rzeczownik odmienia się przez rodzaje. O.Nie, każdy rzeczownik ma już stały swój rodzaj, wcale się zatém przez rodzaje nie odmienia.

Malecz/1882, s. 18

Przymiotnik odmienia się przez: rodzaje, liczby, przypadki, stopnie i formy.

Kras/1897, s. 28

Orzeczenie czasownikowe odpowiada na pyt.: co robi podmiot? co się dzieje z podmiotem? i zgadza się (równie jak i łącznik) z podmiotem w osobie i liczbie, a jeżeli jest użyte w formie złożonej z imiesłowem na ł, —ła, —ło, lub z imiesłowem biernym na —ny, —ty, to w l. poj. i w rodzaju, a w l. mn. w formie (osobowej lub rzeczowej).

ZwO/1924, s. 13

W języku portugalskim rozróżniamy dwa rodzaje: męski i żeński (masculino e feminino).

ZwO/1924, s. 27

Przymiotniki.

Liczba (numero) — Rodzaj (genero).

Przymiotniki zgadzają się z rzeczownikiem w liczbie i rodzaju. Prawidła tworzenia liczby mnogiej przymiotników są te same co liczby mnogiej rzeczowników.

Powiązane terminy