terminów gramatycznych online
numerus dualis
Język: łaciński
- De Nomine: Men/1649
- De nomine: Vol/1612
- De pronomine: Stat/1568
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Etymologia: Woy/1690
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nomen: Stat/1568
- Numeralia in arius multiplicationem rerum: Murm/1533
- O dawnej polszczyźnie: Dudz/1776
- O wywodni słow w polszczyźnie: Prz/1816
- Pierwiastki i przedniki: SkorM/1828
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Kn/1621, Kn/1644 (I wyd. 1626), Kn/1643 (I wyd. 1621)
- Słowo (Verbum): SkorM/1828
Cytaty
Haec authore Prisc(i)ano ex omni numero derivantur, exceptis unus et duo, è quibus singularis et dualis deducuntur.
Praeter numeros singularem et pluralem, quos Poloni cum reliquis linguis habent communes, dualem numerum apud eos reperio. Sed in quibusdam pronominibus et verbis tantum, tametsi et occurrunt nomina quaedam in constructione duali.
DUALIS NUMERUS. Quo utuntur quoties de duobus est sermo.
Praeter singularem et pluralem, etiam dualem numerum habent, qui tamen rarus est valde.
Tá, przydátek do końcá słow, znáczy wy dwá. Vos duo. ut Podźtá, czytajtá, zrobiłáśtá, będziétá robić, będziétá robiłá. Venite vos duo: legite vos duo. Graecè hoc melius uno verbo dualis numeri redditur. ἔρχεσθον [érchesthon]. Latini carent duali in verbo.
Wá Terminatio est Imperativi Dualis primae personae. Graeci carens prima duali Imperativi, & nos tertia. Latini dualem numerum in Verbis penitus nullum habent. Podźwá. Eamus nos duo. Siądźwá. Sedeamus nos duo. siądźmy de pluribus vel omnibus. Utuntur tamen etiam Poloni plurali pro duali.
Dwóykowy, dwoycé ábo dwiemá służący, Dualis numerus.
Dualis. Dwóykowy.
Dualis Numerus apud Polonos. v. Podźwá, Podźtá, Náiu, Wáiu, ibidem & sub Wá.
Praeter singularem et pluralem numerum, habent etiam Poloni dualem, qui tamen rarus est valde.
Numeri Nominum sunt duo: Singularis & Pluralis. De Duali vide Praefat. ad Lect.
Słowa dwum osobom służące, (numerus dualis), n. p. Pòdźwa, pódźta, etc. zamiast, pódźmy, pódźcie.
Przemilcza się Liczba Dwojgowa (Numerus Dualis) nieznana inszym Narodom sąsiedzkim i przysąsiedzkim, okrom Słowianom [...] my zaś, choć nam ta stała się dziś nadpotrzebną, mamy jej niezatarte ślady w Pismach Staropolskich [...] np. w przysłowiach: mądrej głowie dość dwie słowie, dwie Niewieście, jarmark w mieście, zamiast: dwa słowa, dwie Niewiasty, i w gminnym Języku w słowach: idźma lub idźwa, idźta, zamiast: idźmy my dwaj, idźmy my dwie, idźcie wy dwaj, idźcie wy dwie. Z tej całej dwojgowości został się jeszcze dziś w naszym Języku zwyczaj wyrażania dwu parzystych zmysłów przez: oczu i uszu, oczyma i uszyma, ktore w mnogości wyrażamy przez oczow, uszow, oczami i uszami.
Praw: 362. चक्ष् czaks', ciekawość powiedzieć; być ciekawym, [...] np. Praes: चक्षे czakszê [...]; Dual: चक्ष्वहे czâkszwahê, [...].
Praw: 365. अस् as', (esse) być, ze swemi odmianami w czasowaniu, np: [...] Dualis 1. स्वस् swas'; [...]. Plur: 1. स्मस् smas'; [...]. Potent: 1. स्यां syam; [...] Dual: 1. स्याव syâwa; [...] Plural: 1. स्याम syâma; [...] Imperat: Sin: असानि asâni; [...]. Praeteritum: 1. आसम् âsen; [...].
294 Prawidło. Słowa odmieniają się trzema liczbami, to jest: pojedynczą (singularis), podwójną (Dualis), i mnogą (pluralis), [...].
Liczba w jednostce Boga, w dwójce człowieczéj piérwszego społeczeństwa, i w mnogości stworzenia stanęła w jego umyśle, jako piérwsze pojęcie, nim odsłonił pochodnią badawczego rozumu; przeto iloskaz jest zawsze progiem, który poprzedza szczegółowe poznanie jestestw i ich stosunków, tak w ich jednostkach, w dwójkach, jako i mnogości. Piérwszy iloskaz nazwiéjmy jednoskazem (Numerus singularis), drugi dwuskazem, (Numerus dualis), a trzeci wieloskazem, (Numerus pluralis).
Rozróżniamy w imionach i słowach liczbę, ile jest osób lub rzeczy, jedna czy więcéj; np. ojciec, ojcowie; jabłko, jabłka; mysz, myszy. Pierwotnie były w języku naszym trzy liczby: pojedyńcza (singularis numerus), podwójna (dualis), na oznaczenie dwóch tylko rzeczy, i liczba mnoga (pluralis).
§. 100. Oprócz rodzaju rozróżniamy w imionach i słowach LICZBĘ, ile jest osób lub rzeczy, jedna czy więcéj; np. ojciec, ojcowie; jabłko, jabłka; mysz, myszy. Pierwotnie były w języku naszym trzy liczby: POJEDYNCZA (singularis numerus), PODWÓJNA (dualis), na oznaczenie dwóch tylko rzeczy, i liczba MNOGA (pluralis).
Rozróżnienie to trzyma się nawet tam, gdzie końcówka -va zachowała się tylko w rozkaźniku: w Wilkowie pod Kazimierzem indic. pl. i dual. χoʒ'emy, ale imp. pl. χoćmy [...].
Rozróżnienie to trzyma się nawet tam, gdzie końcówka -va zachowała się tylko w rozkaźniku: w Wilkowie pod Kazimierzem indic. pl. i dual. χoʒ'emy, ale imp. pl. χoćmy du. χoʒ'va.
Zwłaszcza w dat. instr. loc. plur. i dual. rzeczowników żeńskich na -a, gdzie mamy w czeskim równie dobrze jak w kasz.-słow. i serbskim krótkość rdzennej [...].
Dualis, p. liczba.
★Liczba (numerus): a) ★pojedyncza (singularis), b) ★podwójna (dualis), c) ★mnoga (pluralis).