terminów gramatycznych online
numerus dualis
Język: łaciński
- De Nomine: Men/1649
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De nomine: Vol/1612
- De pronomine: Stat/1568
- Deklinacja I (Nominativus singularis ...., Nominativus pluralis ... Locativus dualis): Łoś III/1927
- Deklinacja IV (Nominativus singularis ....... Dativus, Instrimentalis dualis) : Łoś III/1927
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nomen: Stat/1568
- Nota (Nota): Mon/1722
- Numeralia in arius multiplicationem rerum: Murm/1533
- O dawnej polszczyźnie: Dudz/1776
- O wywodni słow w polszczyźnie: Prz/1816
- Pierwiastki i przedniki: SkorM/1828
- Przypisy do rozdziału IX: Kop/1785, Kop/1778
- Spis rzeczy: Łoś III/1927
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Kn/1621, Kn/1644 (I wyd. 1626), Kn/1643 (I wyd. 1621)
- Słowo (Verbum): SkorM/1828
Cytaty
Haec authore Prisc(i)ano ex omni numero derivantur, exceptis unus et duo, è quibus singularis et dualis deducuntur.
Praeter numeros singularem et pluralem, quos Poloni cum reliquis linguis habent communes, dualem numerum apud eos reperio. Sed in quibusdam pronominibus et verbis tantum, tametsi et occurrunt nomina quaedam in constructione duali.
DUALIS NUMERUS. Quo utuntur quoties de duobus est sermo.
Praeter singularem et pluralem, etiam dualem numerum habent, qui tamen rarus est valde.
NUMERI NOMINUM. Wie viel haben die Polen Numeros? R. Drey: Nemlich Singularem, Dualem vnd Pluralem. Der Dualis wird nur in etlichen Nominibus gebraucht.
Singul. Czytáłám. Dual. Czytáłáswá. Plural. czytáłysmy.
Tá, przydátek do końcá słow, znáczy wy dwá. Vos duo. ut Podźtá, czytajtá, zrobiłáśtá, będziétá robić, będziétá robiłá. Venite vos duo: legite vos duo. Graecè hoc melius uno verbo dualis numeri redditur. ἔρχεσθον [érchesthon]. Latini carent duali in verbo.
Wá Terminatio est Imperativi Dualis primae personae. Graeci carens prima duali Imperativi, & nos tertia. Latini dualem numerum in Verbis penitus nullum habent. Podźwá. Eamus nos duo. Siądźwá. Sedeamus nos duo. siądźmy de pluribus vel omnibus. Utuntur tamen etiam Poloni plurali pro duali.
Dwóykowy, dwoycé ábo dwiemá służący, Dualis numerus.
Dualis. Dwóykowy.
Dualis Numerus apud Polonos. v. Podźwá, Podźtá, Náiu, Wáiu, ibidem & sub Wá.
Praeter singularem et pluralem numerum, habent etiam Poloni dualem, qui tamen rarus est valde.
Die Zahl (Numerus.) Wie vielerley ist die Zahl bei den Pohlen? Dreyerley, Nemlich: Die Eintzele (Singularis) als: Pan der Herr. Die Zweyfache (Dualis) als: dwie Pánie zwo Frauen. Die Mehrere (Pluralis) als: Pánowie die Herren.
Wie vielerley ist die Zahl bey den Pohlen? Dreyerley / nemlich. Die einzele [Singularis Numerus] als: Pan der Herr. Die Zweyfache / [Dualis Numerus] als: dwie Niewieście zwey Weiber. Und Die mehrere / [Pluralis Numerus] als: Pánowie die Herren.
Die Zweyfache [Dualis] wird nur in der ersten Abwandelung gebraucht / wá wir beide / Sie ist aber von den jetzigen Pohlen gäntzlich abgeschafft.
Die Zahlen der Zeitwörter sind bevor bey den Pohlen Drey gewesen Als 1. die Eintzele/ [Singularis] Piszę ich schreibe/ 2. Zweyfache / [Dualis] Piszewá wir beyde schreiben / und 3. Die mehrerer [Pluralis] Piszemy wir schreiben. [Numehr aber ist die Zweyfache Zahl abkommen.
Es haben die Pohlen auch einen Numerum Dualem, und zwar sehr im Gebrauch/ wennn sie nehmlich von zweyen Personen allein reden wollen [...].
Numeri Nominum sunt duo: Singularis & Pluralis. De Duali vide Praefat. ad Lect.
Der Dualis Numerus ist in den Declinationibus und Conjugationibus außgelassen.
Słowa dwum osobom służące, (numerus dualis), n. p. Pòdźwa, pódźta, etc. zamiast, pódźmy, pódźcie.
[...] toć i zakończenie to wá názwáć się możé Liczbą podwójną (numerus dualis) [...]
W staréj Polszczyźnie, a dziś jeszcze w prostactwie, wydaje się trzeciá Liczba Podwójną (Dualis).
Ehemals hatte der Pole einen Singularem, Dualem und Pluralem, wie die Griechen, das aber abgekommen und gegenwärtig ganz vergessen ist.
Przemilcza się Liczba Dwojgowa (Numerus Dualis) nieznana inszym Narodom sąsiedzkim i przysąsiedzkim, okrom Słowianom [...] my zaś, choć nam ta stała się dziś nadpotrzebną, mamy jej niezatarte ślady w Pismach Staropolskich [...] np. w przysłowiach: mądrej głowie dość dwie słowie, dwie Niewieście, jarmark w mieście, zamiast: dwa słowa, dwie Niewiasty, i w gminnym Języku w słowach: idźma lub idźwa, idźta, zamiast: idźmy my dwaj, idźmy my dwie, idźcie wy dwaj, idźcie wy dwie. Z tej całej dwojgowości został się jeszcze dziś w naszym Języku zwyczaj wyrażania dwu parzystych zmysłów przez: oczu i uszu, oczyma i uszyma, ktore w mnogości wyrażamy przez oczow, uszow, oczami i uszami.
Praw: 362. चक्ष् czaks', ciekawość powiedzieć; być ciekawym, [...] np. Praes: चक्षे czakszê [...]; Dual: चक्ष्वहे czâkszwahê, [...].
Praw: 365. अस् as', (esse) być, ze swemi odmianami w czasowaniu, np: [...] Dualis 1. स्वस् swas'; [...]. Plur: 1. स्मस् smas'; [...]. Potent: 1. स्यां syam; [...] Dual: 1. स्याव syâwa; [...] Plural: 1. स्याम syâma; [...] Imperat: Sin: असानि asâni; [...]. Praeteritum: 1. आसम् âsen; [...].
294 Prawidło. Słowa odmieniają się trzema liczbami, to jest: pojedynczą (singularis), podwójną (Dualis), i mnogą (pluralis), [...].
Liczba w jednostce Boga, w dwójce człowieczéj piérwszego społeczeństwa, i w mnogości stworzenia stanęła w jego umyśle, jako piérwsze pojęcie, nim odsłonił pochodnią badawczego rozumu; przeto iloskaz jest zawsze progiem, który poprzedza szczegółowe poznanie jestestw i ich stosunków, tak w ich jednostkach, w dwójkach, jako i mnogości. Piérwszy iloskaz nazwiéjmy jednoskazem (Numerus singularis), drugi dwuskazem, (Numerus dualis), a trzeci wieloskazem, (Numerus pluralis).
Rozróżniamy w imionach i słowach liczbę, ile jest osób lub rzeczy, jedna czy więcéj; np. ojciec, ojcowie; jabłko, jabłka; mysz, myszy. Pierwotnie były w języku naszym trzy liczby: pojedyńcza (singularis numerus), podwójna (dualis), na oznaczenie dwóch tylko rzeczy, i liczba mnoga (pluralis).
§. 100. Oprócz rodzaju rozróżniamy w imionach i słowach LICZBĘ, ile jest osób lub rzeczy, jedna czy więcéj; np. ojciec, ojcowie; jabłko, jabłka; mysz, myszy. Pierwotnie były w języku naszym trzy liczby: POJEDYNCZA (singularis numerus), PODWÓJNA (dualis), na oznaczenie dwóch tylko rzeczy, i liczba MNOGA (pluralis).
Rozróżnienie to trzyma się nawet tam, gdzie końcówka -va zachowała się tylko w rozkaźniku: w Wilkowie pod Kazimierzem indic. pl. i dual. χoʒ'emy, ale imp. pl. χoćmy [...].
Rozróżnienie to trzyma się nawet tam, gdzie końcówka -va zachowała się tylko w rozkaźniku: w Wilkowie pod Kazimierzem indic. pl. i dual. χoʒ'emy, ale imp. pl. χoćmy du. χoʒ'va.
Zwłaszcza w dat. instr. loc. plur. i dual. rzeczowników żeńskich na -a, gdzie mamy w czeskim równie dobrze jak w kasz.-słow. i serbskim krótkość rdzennej [...].
N. Ac. du.
§ 147. Ponieważ o dwu rzeczach rzadziej mówimy niż o jednej albo o wielu, przeto naogół w dawnych zabytkach formy liczby podwójnej zachowały się rzadziej niż formy liczby pojedynczej lub mnogiej.
Dziś jeszcze dualis w gwarach ludowych: dwie dziewczynie Kolberg Radoms. I, 146; Zb. IV, 215 (z Wieluńskiego). Por. też K. Nitsch, Gram. zbiorowa, str. 475.
Nominativus, Accusativus dualis § 147.
Dualis, p. liczba.
★Liczba (numerus): a) ★pojedyncza (singularis), b) ★podwójna (dualis), c) ★mnoga (pluralis).