Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

casus instrumentalis
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: instr., instrumentalis
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Vol/1612, s. [22]

Ablativus, qui instrumentum aut comitatum significat, quem instrumentalem dicimus.

Prz/1816, s. 133

Chciałbym mieć Przypadki Imion [...] wyraźnie a stosownie mianowanemi zwyczajem naszych dawnych Nauczycielow Gramatyki Łacińskiej. Oto są moje mianowki, które tu przyłączam dlatego, iż się już w tym Artykule po części do nich stosowałem i w reszcie stosować będę; a te są: Mianowalny (Nominativus), Zaczyjalny (Genitivus), Oddawalny (Dativus), Przedstawialny (Accusativus), Wzywalny (Vocativus), Pomagalny (Instrumentalis) i Przymieszczalny (Localis).

Desz/1846, s. 24 (23-24) Definicja

Daléj jeszcze umysł ludzki chciał wyrazić, że coś się sstało za pomocą czego np. ukroił nożem. Jaki wzgląd i do obszérniéjszego zastosowano znaczenia np. Bóg zalał świat potopem, skarał głodem. Na koniec chciano wyrazić i to, że powiérzchnia czego innym przedmiotem się pokryła, że skutek w kim, w czém nastąpił od innego przedmiotu np. las pokrył się śrzonem, oblał się potem rolnik. Co téż przeniesiono i do oderwanych wyobrażeń np. spłonął gniewem, grzeszy uporem, wsławił się okrucieństwem. I te względy utworzyły 6ty skłonnik (instrumentalis).

Mał/1879, t. II, s. 396 (396-397)

Mianowicie zlany tu jest właściwy Genitivus i Ablativus, którego to ablatiwu mieszać nie trzeba (np. za przykładem łaciny) z naszym VItym przypadkiem; ten bowiem jest u nas „narzędnikiem“ (instrumentalis) i nie ma żadnéj wspólności z ablatiwem właściwym, wyrażającym rozbieg i odbieg jednéj rzeczy od drugiéj.

KarłT/1885, s. 110

Przypadki Casus. Najstosowniéj oznaczać je liczbami: pierwszy, drugi i t. d.[pp. 1, pp. 2 i t. d.]. Ablativus wypada nazywać ósmym [pp. 8]. szósty zaś oznaczałby Instrumentalis.

KarłT/1885, s. 111 (110-111)

Przypadki Casus [...] [Przypis pod tekstem A. A. Kryńskiego] [...] Dosyć tu przypomniéć porządek przypadków np. u Miklosicha, gdzie przyp. 1 = nom., 2 = voc., 3 = acc., 4 = gen., 5. = dat., 6 = instr., 7 = loc.; widoczna więc niezgodność z systemem dawnym, od przyp. 2-go do 5 włącznie. Niesłusznie téż byłoby oznaczać liczbą 8 łaciński ablativus, skoro przypadek ten (w łacinie) miejsca 8-go z rzędu nie zajmuje.

PolTerm/1921, s. 91

Przypadek: mianownik (nominativus), dopełniacz (genetivus), celownik (dativus), biernik (accusativus), wołacz (vocativus), narzędnik (instrumentalis), miejscownik (locativus).

Szob/1923, s. 161 Definicja

Narzędnik (instrumentalis) [...]. Mianownik odpowiada na pytania: kto? co? dopełniacz - na pytania: kogo? czego? czyj?, celownik - komu? czemu? biernik - kogo? co? narzędnik - kim? czem? miejscownik - w kim? w czem? o kim? o czem? i t. d.

Nitsch/1923, s. 424

Toteż język t. zw. Łemków ma aż poza Wisłok: konsekwentny akcent polski; nieraz polskie nosówki [...]; końcówka instr. sg. fem. -om [...]; polskie g [...]; pol. e z ъ [...], pol. 'u; [...] rzadziej trot: [...] driga (= pol. dial. droga); małopolską fonetykę międzywyrazową [...], sporo polskich wyrazów.

Rozw/1923, s. 82

Zresztą w obu klasach w niektórych przypadkach (instr. sing. i w niektórych liczby mnogiej) nastąpiło prasłowiańskie skrócenie [...].

Gaert/1927, s. 87

Instrumentalis, p. przypadki.

Gaert/1927, s. 96

★Przypadki - formy imion i zaimków, wskazujące na ich funkcję znaczeniową w stosunku do innych wyrazów w zdaniu: 1. ★mianownik (★nominativus) [...], 6. ★narzędnik (★instrumentalis, ablativus).

Powiązane terminy