terminów gramatycznych online
uczestnictwo
Język: polski
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O etymologii: Mal/1700
- O imieniu: Lub/1778
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
- O rodzaju, liczbie i spadku: Nał/1774
- O słowie: Lub/1778
- O ucześnistwie: Nał/1774
- Słownik: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
Cytaty
Participia in NS & DVS variè explicantur. sub Stoiąc. Stánąwszy. [...]
Participium. Uczéstnictwo. Est quoque pars orationis apud Grammaticos nota in scholis. μετοχή [metochḗ].
Activa czyniące są te, ktore zgołá rzecz jaką czynić znáczą, ná przykład Parlare gadáć, Mangiare jeść, bevere pić. á formują się w przeszłym doskonáłym złożonym czásie z pomocnego słowá, Hò mam, i uczęstnictwá słowa własnego, jáko: Parlo mowię, Hò parlato mowiłem.
Participia to jest uczęstnictwá ż pomocnym słowem Sono przemieniáją sie jáko przydatne Imioná, ták, w rodzaju, jáko i w liczbie [...].
O Częściách Dyszkursu. [...]
Wszystek dyszkurs jest komponowány z dziewiąci części, ktore są.
Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.
Artykuł, Imię, Namięstnistwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya, lub Przekładánie, Konjunkcya, lub Złączánie, Interjekcya, lub Wtrącenie.
[l'Article], Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l'Adverbe, la Préposition, la Conjonction, l'Interjection.
Participia lub uczestnictwá ták nazwáne są, że lubo są części słow, jednák particypują naturze i jákości imion przydátnych.
Uczęstnictwá lub Participia ták są nazwáne, dla tego że máją część z słowámi i z Imionami przydátnemi, to jest, że pochodzą od słow, á máją tęż signifikácyą; co przydátne Imiona; v. g. Aimant. kochájąc. aimé, aimée. ukochány, ukochána.
Naprzod się tedy termin dzieli u Fráncuzow ná dziewięć części, to jest z dziewięciorákiégo terminu powstáje mowá. á té są: ártykuł, imię, záimek, słowo, uczęstnictwo, przysłowié, przekłádánié, przyłączenié i wtrącęnié, po Fráncusku l'article, le nom, le pronom, le verbe, le participe, l'adverbe, la préposition, et l'interjection.
Uczęstnictwo po Fr. le Participe, u Fráncuzów ták jáko i u Polaków nie ma własnégo czásu przyszłégo. jáko ma u Łácinników [...].
Uczęstnictwo [...] wzięło nazwisko, od tego, że jest uczęstnikięm przymiotów od imięnia i od słowa. Od słowá ma deriwácją, to jest pochodzęnié [...]. Od imięnia zaś ma náchylánié, bo sie ták deklinuje jáko imióná; ma liczby, spadki, i mocjé.
Wszystek dyskurs jest komponowany z dziewiąciu części, ktore są.
Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.
Artykuł, Imie, Namiestnictwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya lub Przekładanie, Konjunkcya lub złączenie, Interjekcya lub Wtrącenie.
Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l' Adverbe, le Preposition, la Conjonction, l'Interjection.
Uczestnictwa lub Participia tak są nazwane, dlatego że mają część z słowami i z Imionami przydatnemu, to jest, że pochodzą od słow, á mają też signifikacyją co przydatne imiona. v.g.
Aimant, kochając.
Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
Gerundia Będąc, bywszy. Uczestnictwa Czas teraźn: będący, będąca, będące. Czas przyszły: mający być, mająca być, mające być.
Gerundia i Participia czyli Uczestnictwa są to przydatki werbow jako od nich pochodzące.
P. Co jest Uczestnictwo albo Participium? O. Jest słowo pochodzące od Verbum, trzy razy jak Adjectivum przez trzy rodzaje w naszym języku mowiące się i przez spadki staczające się, jako: stojący, ca [...] malowanego, malowanej. P. Dlaczego ta Część mowy nazywa się Uczestnictwem czyli Participium. O. Bo jest uczestniczką własności tak Imieniowi jako też słowu służących.
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium, ktore pochodzi od Verbum, à deklinuje się jak Nomen, przeto jest uczestnikiem tych oboch części mowy, jako czytający, czytany od słowa czytam. [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio [...].
Uczestnictwa. Czas teraźniejszy. Będący, będąca, będące.
TA część mowy ztąd się nazywa uczestnictwem, iż do niej należą takie słowa, które i od Imienia, i od Verbum mają pewne własności. Deklinują się bowiem jak Imiona; a wyrażają czas, jak Verba. Uczestnictwa kończące się na cy wyrażają czas teraźniejszy, i mają znaczenie działające, jako piszący, siedzący etc. Kończące się na ny, ły, ty, wyrażają czas przeszły, i mają znaczenie cierpiące, jako złomany, zmarły, zamknięty. Uczestnictwa składane z słowa posiłkowego mam i sposobu nieograniczonego ktoregokolwiek słowa wyrażają czas przyszły, i mają znaczenie działające np: mający pisać.
P. Wiele jest we francuskim takowych Części Mowy? O. Dziewięć: Imie le Nom; Artykuł l'Article; Zaimek le Pronom; Czynosłowo le Verbe, Uczestnistwo le Participe, Przysłowek l'Adverbe, Przekładka la Préposition, Złączka la Conjonction, Zawołanie l'Interjection.
P. Co to jest Ucześnistwo? O. Jest [t]o Dodane Imie mające niektore własności Czynosłowa. Nazywa się Ucześnistwo [...], bo częścią jest podobne do Czynosłowa, a częścią do Dodanego Imienia.
P. Jak można rozeznać Czynność Czynosłowa od jego Ucześnistwa we Francuskim? O. [...] Do Czynności we Francuskim można zawsze dołożyć Przekładkę en na początku [...]; do Ucześnistwa zaś Dzielnego tej Przekładki en żadną miarą nie można dodawać.
Wszystkie Rossyjskie rzeczenia dzielą się na ośm części, i do nich się odnoszą, które są: Imie (Nomen), Zaimek (Pronomen), Słowo (Verbum), Ucześnictwo [Uczeʃnictwo] (Participium), Przysłowie (Adverbium), Przekładanie (Praepositio), Łączenie (Coniunctio), Międzymiot (Interiectio).
Imiona z ucześnictwami i przydatnemi spowinowacone, kończące się na ЕЙ. i ОЙ. skłaniają się, jak przydatne:
Na Е. mające kończenie z przydatnemi i z ucześnictwami [uczeʃnictwami] spowinowacone, podobnie im skłaniają się.
Ucześnictwa (Participia) terazniejszego (praesensis) czasu (temporis) są czyniące (sunt activa), cierpiące (passiva) i śrzednie (et media)
Ucześnictwa [...] Czasów mają pięć: Terazniejszy, Przeszły niedoskonały, Przeszły jednokrotny, Przeszły doskonały, Dawno przeszły. Przyszłych cale mało jest w używaniu.
Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].
Coniugatio — złączanie [...]; participium — uczęstnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej niż, barzo (s. 90) doskonały, futurum — przyszły, persona prima — osoba (s. 20), persona pierwsza (s. 20), secunda — wtóra (s. 216—217), tertia — trzecia (s. 20), verbum personale — osobiste (s. 216).
Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.
Terminologia [...].
Coniugatio — koniugacyja [...]; participium — uczestnictwo; tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej, barziej (s. 73) niż doskonały, futurum — przyszły, persona prima — persona, osoba pierwsza, secunda— druga, tertia — trzecia.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Coniugatio — koniugacyja [...], participium — uczęstnictwo, significatio — znaczenie, tempus praesens — czas teraźniejszy, obecny, niniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej niż doskonały, dawno przeszły, futurum — przyszły, futur.
Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].
Coniugatio — koniugacyja [...], participium — uczęstnik, uczęstnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — więcej niż doskonały, futurum — przyszły, persona — osoba, verbum personale — osobiste.
Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].
Coniugatio — koniugacyja [...]; participium — uczestnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, futurum — przyszły, persona prima — osoba pierwsza, secunda — druga, tertia — trzecia, verbum personale — osobiste.
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Coniugatio — sposobienie [...], participium — uczestnictwo, ucześnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, przytomny (s. 79), praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — (już) dawno przeszły, więcej jak doskonale przeszły, więcej jak, niż doskonały, futurum — przyszły, persona prima — osoba pierwsza, secunda — druga, tertia — trzecia, verbum personale — osobiste (s. 202).
Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .
Coniugatio — sprzężenie [...], participium — uczesnictwo, tempus praesens — czas teraźniejszy, praeteritum — przeszły, plusquamperfectum — dawno przeszły, futurum — przyszły, persona prima — osoba pierwsza, secunda — druga, tertia — trzecia, verbum personale — osobiste.
Powiązane terminy
- imiesłów
- partycyp
- uczestnik
- ucześnik
- uczęstniak
- Mittelwort
- participe
- participium
- Participium
- причастие
- działanie
- *uczestnictwo biorne
- uczestnictwo cierpiące
- uczestnictwo czasu przeszłego
- uczestnictwo czasu przyszłego
- uczestnictwo czasu przyszłego czyniące
- uczestnictwo czasu teraźniejszego
- uczestnictwo czyniące
- *uczestnictwo czynne
- *uczestnictwo dzielne
- uczestnictwo obecne
- uczestnictwo znaczenia cierpiącego
- uczestnictwo znaczenia czyniącego
- ucześnictwa dawnoprzeszłe
- ucześnictwo czyniące
- ucześnictwo pełne
- ucześnictwo przeszłe jednokrotne
- ucześnictwo ucięte