terminów gramatycznych online
koniugować (się)
Język: polski
Geneza: z łac.
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767 , Cell/1725
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
- O etymologii: Mal/1700
- Słownik: Mon/1780
- Wstęp do Gramatyki: SzyGram/1767
Cytaty
Klucz Języka Fráncuskiego [...] jest, nauczyć się tych słow, Avoir, i être dobrze konjugowáć i złączyć, ktore te słowa zowią się auxiliaria, po Polsku pomocne, bo się ná nich wszystkie słowá ják activa, ták passiva składáją.
Wszystkie słowá ktore się terminują ná er w nieograniczonym sposobie, ták się konjugują jáko chanter, śpiewáć [ʃpiewáć].
[Słowo] Regularné po Fr. Régulier [...] jest, któré sie może kóniugowáć, to jest wykierować álbo wynachylać, ná jednę kóniugácyą, których Francuzi máją cztéry.
Kiedy jest pytánié przez trzecią osobę z przyłożęnięm imienia, to sie imię kłádzié przed słowęm, á záimek zá słowęm. náp. l'homme, est-il [...]. To sie dopiéro w tęn czás lepiéj zrozumié, gdy sie kto wprzód kóniugowáć náuczy.
Grammatica przednie dzieli się, ná dwie głowne Części. Na Etymologią, ktora się záchodzi około Słow, pokázując, jáko się one deklinowáć, lub coniugowáć mogą, álbo też nie mogą. I ná Syntáxin, ktora uczy Słowá construowáć, álbo jedne z drugiemi składáć.
Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
P. Czy wszystkie słowa według tych konjugacyi staczają się? O. Nie, wiele ich bowiem jest, ktore się nieregularnie koniugują, à zatym swoję osobną mieć muszą konjugacyą [...] jestem i mam.
Le Passif du verbe Fero est Feror, je suis porté, qu'on conjugue comme le verbe Legor, excepté les tems suivants.
[...]
Verbum Passivum, Feror, niosą mnie, koniuguje się jak Legor, procz: [...].
Do tej części mowy, ktora się nazywa Verbum, należą wszystkie słowa, co się odmieniają przez sposoby, czasy i Osoby, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, ktore się koniugują, to jest ktorym się mogą dodawać Zaimki: Ja, ty, on; my, wy, oni; tak np. ja chwalę [...] oni chwalą.
Jako zaś Imiona przez spadki i liczby (ktore ostatnie do słow też należą) deklinują się: tak słowa przez sposoby i czasy koniugują się.
[…] Przebiegając słowa polskie, spostrzegamy, że wszystkie, jakiegokolwiek są znaczenia, dadzą się na cztéry działy podzielić, tak, że pewna liczba słów, do jednego z cztérech działów należąca, jednostajnie się czasuje czyli koniuguje; skąd wypadają cztéry formy czasowania czyli koniugacyj [...].
* Niektóre ze słów powyższych, to jest wszystkie tutaj zamknięte w klamry [ ] , mogą się konjugować i podług innych wzorców, mając w takim razie nieco inną budowę swoich tematów, a częstokroć i odmienne znaczenie.
Nadto 4 słowa: jestem (staropol. jeśm), wiem, jem, dam — konjugują się nieco odmiennie. Zachowały one konjugację pierwotną, bez przyrostka osnowy teraźniejszości.