imię nieżywotne

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Mucz/1825
• Marc/1833
• Rew/1845
• Desz/1846
• Ryk/1850
• Szt/1854
• Gr/1861
• Mał/1863
• Mał/1879
• Kr/1917

4ty przypadek tylko u imion osób męzkich, kończy się jak 2gi przypadek, np. Kapitanów, u innych zaś zwierzęcych i nie­żywotnych imion zawsze jak 1wszy, np. chleby, chleby; konie, konie.

Przyp. trzeci, tak imión żywotnych jak to i nieżywotnych, kończy się pospolicie, odmiéniając drug. przyp. ostatnią samogłoskę a lub u na owi, np. męża, ogrodu, mężowi itd.

O formie trzeciej. § 25. Forma ta zamyka w sobie imiona nieżywotné, tudziéż te żywotné, któré żadnéj płci nie znaczą: to jest, do téj formy należą samé rzeczowniki rodzaju nijakiego.

Nieżywotné Imiona 4, Słowa, wyrazy 153.

Do [imion] nieżywotnych należą imiona roślin, chociaż znaczą rzeczy żyjące, np. dąb, fiołek, wierzba.

Ponieważ rodzaj imion nieżywotnych czyli żadnéj płci nieznaczących, poznajemy przez zakończenie, wypada więc mówić B. o rodzaju imion z zakończenia.

WZÓR TRZECI.

SPADKOWANIE IMION NIEŻYWOTNYCH.

Wyrażenia przysłówkowe są te; a) w których przyimki swój rząd tracą np. chłop w chłop, koń w koń; [...]; c) albo gdy imiona żywotne kładą się, jakby [imiona] nieżywotne; np. siadł na koń, zamiast na konia, i t. d.

Owad, gad, płaz, a nawet lud, jako nazwy pojęcia oderwanégo, zbiorowégo odmieniają się zupełnie wedle wzoru imion nieżywotnych.

Niektóre jednak i tego rodzaju słowa czasem dwoisty rząd mają np. bronić z nieżywotnemi imionami rządzi 4. Skł. np. bronię sławy swojéj, ze żywotnemi 2. Skł. bronię matkę.

Chociaż wszystkie imiona nieżywotne są w potocznéj mowie rodzaju rzeczowego, można jednak rzeczy martwe a nawet oderwane wyobrażenia obdarzyć życiem i wyznaczyć im przez analogiją stosowny rodzaj, co ma częstokroć miejsce w poezyi i w stylu wyższym, i służy do nadania niezwykłėj mocy i malowniczéj piękności językowi angielskiemu.

Kiedy tedy sami Anglicy zgodzić sięmiędzy sobą nie mogą w rodzajowaniu imion nieżywotnych i zwierząt płci wątpliwéj; bezpieczniéj i wygodniéj jest dla cudzoziemców używać zawsze podobnych imion w rodzaju niejakim z zaimkiem osobistym it i dzierżawczym its.

Niektóre imiona nieżywotne, przy zachowaniu jednego i tego samego zakończenia, używają się zarówno w rodzaju męskim i żeńskim.

UWAGA I. Gdy zaś jednym z podmiotów jest imię zbiorowe lub nieżywotne, stoi zwykle orzecznik w liczbie pojedyńczéj, zgadzając się z najbliższym tylko podmiotem, n. p. Padł na kolana Zygmunt, senat i lud zebrany. (Niemc.) Pan i chwała jego zelżona.

§. 108. Przyp. IV licz. poj. jest równobrzmiący z przypadkiem I albo się też zastępuje formą przyp. IIgo. To jest: imiona męskie żywotne (ludzkie i zwierzęce) zastępują ten przypadek formą IIgo. Przeciwnie wszystkie nieżywotne mają go jak Iszy.

Biernik l. poj. ma dwie formy; z tych jedne, jak: mojego, mego, naszego,... przejęte z dopełniacza, używają się przy imionach rodzaju męskiego osób i zwierząt (np. kocham twojego brata, widziałeś mojego konia ); drugie: mój, twój, nasz... równe mianownikowi, kładą się przy imionach nieżywotnych (widzę twój dom, nasz ogród, słyszę wasz głos).

Biernik liczby pojedynczej w rodzaju męskim jest równy mianownikowi, jeżeli się odnosi do imion nieżywotnych, np. widzę piękny ogród, wysoki dom itp.; przy imionach zaś męskich żywotnych (t. j. osób i zwierząt) biernik jest równy dopełniaczowi: widzę bogatego kupca, pięknego konia, szarego wróbla itp.