terminów gramatycznych online
imię męskie
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Deklinacja I (Nominativus singularis ...., Nominativus pluralis ... Locativus dualis): Łoś III/1927
- Etymologia: SzyGram/1767
- Etymologia (Słoworód): Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863
- Nomen: Cell/1725
- O imieniu: Lub/1778
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- Rzeczowniki: Desz/1846
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
- Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
Cytaty
Dlatego też Nomen [imię] względem Generis, rodzaju, jest rożne, miánowicie pięciorákie. Masculinum, męskie, hic, ten, Foemininum, Niewieście, haec, tá. Neutrum, ni te, ni owe, hoc, to. Commune, spolne, hic haec, ten tá. Omne, wszelákie, hic, haec, hoc, ten, tá, to.
Tak się staczają imiona męskie na sz, rz, ch, k, l, aj, ej, jako: Tomasz, [...] Andrzej.
Imię też męskie: Bonawentura jako nie szczere polskie słowo, lecz z Łacińskiego wzięte tu należy, deklinuje się jak para.
Powiększalne na ЩЕ. kończące się, od Męskich imion pochodzące: Столище, stolisko [...] częściej w trzecim używają się: Великое домище, wielkie domisko.
Rozdział, V. o Pochodzeniu (de derivatione) Dzierżących (possesivorum), Ojczystych (patriorum) i Ojcowskich (et Patronimicum) Imion, i Białogłowskich od Męskich.
Białogłowskie od Męskich pochodzące, po większej części kończą się na КА, ХА, ЦА, ША, НЯ; Пастухъ Pastuch, Пастушка [...] Князь Xiąże, Княгиня Xiężna.
Imiona [...] Męzkié, żeńskié i nijakié, np. Król, Królowa, królestwo.
Męzki rodzáj 6, tego rodzaju czyli męzkié Imiona 5.
W téj postaci miałyby zakończenie podobné z imionami męzkiemi np. rów, obrót, nawóz, dóm, głód i t. d.
Imię, (prze. Imiono), imienia, lm. imiona, n. [...] 4) = gram. przedniejsza część mowy, rzeczownik lub przymiotnik. Imię rzeczowne. Imię przymiotne, ob. Przymiotnik. Imiona własne bywają pospolite, zbiorowe, zdrobniale. Imię męskie, żeńskie. W języku polskim są imiona nijakie [...].
§. 108. Męskiemi są wszystkie imiona męszczyzn [sic!], zwiérząt samców i takich istot, które sobie wystawiamy w postaci albo z przymiotami męszczyzn; np. rycerz, pan, wilk, pies, anioł, czart, wąż, smok, — sędzia, sknéra, niedołęga, sługa; — dalej imiona miesięcy, jak styczeń, luty, marzec itd.
Męskie ina-ja przeszło na ìn-ì, iń, żeńskie in-ajâ na ìn-ia; potém wypadła półsamogłoska ì zjotowawszy pierwéj poprzedzającą spółgłoskę; tylko w przyp. I. l. poj. zajęło w imionach męskich e miejsce dawnego ì.
[...] Pogłos s łączy się bezpośrednio z uciętemi na końcu jimionami chrzestnemi ku urábianiu w serdecznéj i poufałéj rozmowie jimion pieszczotliwych. Jeżeli pozostałá część kończy się na samogłoskę, wtedy pogłos s łączy się bezpośrednio s pozostałą częścią, jeżeli zaś pozostałá część kończy się na spółgłoskę, wtedy pogłos s łączy się s piérwotnikiem za pośrednictwem spójki u, przed którą zmiękczoná spółgłoska przemieniá się w twardą, i to prawidłowo służy tak dlá jimion męzkich jak i żeńskich [...].
Natomiast A◻ zapełnia tam sam jeden aż trzy deklinacye: Iszą, IIgą i Vtą. Dekl. IIga obejmuje A-tematowe męskie i nijakie imiona; Isza i razem z nią Vta obejmuje żeńskie (i wyjątkowo kilka do nich podobnych męskich).
Dziś prawie wszystkie rzeczowniki mają końcówkę -ami (pan-ami), która jest przejęta od rzeczowników żeńskich (głow-ami); w dawnej bowiem polszczyźnie narzędnik liczby mnogiej dla imion męskich miał dwa zakończenia -mi i -y (syn-mi oraz syny).
§ 8. Deklinacja I, imiona męskie, w M l. poj. dziś zakończone na spółgłoskę, po której niegdyś następowało -ъ lub -ь. Formy prapolskie: [...].
§ 16. Suf. -o-, w języku prasł. razem z końcówką -o, wymieniony na -ъ w imionach i zaimkach męskich, z czasem znikł w późniejszym okresie; w imionach i zaimkach nijakich występuje jako końcowe -o, w żeńskich zaś odpowiada mu końcowe a.
§ 20. Wśród imion męskich, kończących się w N. sg. na spółgłoskę miękką lub stwardniałą (por. Gr. I, § 192, 205, 211), odróżniamy właściwe rzeczowniki, np. kraj, maź, kosz, koń, deszcz, słuchacz, dziewierz, rodzic, ksiądz, od pierwotnych przymiotników dzierżawczych, np. Radom, Oświęcim, dawniej Radoḿ; Oświęciḿ (G. sg. Radomia, Oświęcimia).