mowa potoczna

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Tr/1764
• Klecz/1767
• Nał/1774
• Kop/1783
• SkorM/1816
• Mucz/1825
• Br/1848
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Mał/1879
• Kr/1897
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Benni/1923
• Rozw/1923
• Dor/1958–1969

Masz w nim, Łaskawy Czytelniku, trzech językow wybory, i nie tylko potocznej mowy słowa i przysłowia, ale też i rożnych nauk wyrazy.

Chociaż albowiem mowa potoczna wielkiego nie potrzebuje przygotowania: ta jednak, ktorej pożądany skutek mieć chcemy, czyli w Przemowach, czyli w Kazaniach, czyli w inszych podobnych okolicznościach, albo pracy, albo długiego wzwyczajenia wyciąga.

W ostatnich syllabach słow [...] Społgłoski nie wymawiają się w Potocznej mowie (dans le langage familier) albo się też tylko jedna wymawia.

P. Wielorakie jest Wymawianie Francuskiego Języka? O. Dwojakie: Jedno, ktorym wiersze, i (le discours soutenu) Mowę poważną wymawiają Francuzi. Drugie, ktorym wymawiają każdą Potoczną Mowę.

[...] a tak nieznacznie robił się zwyczáj w całych Narodach używaniá w potocznéj nawet mowie wyrazów w przenośném znaczéniu.

Uczeni, których podania nie podejrzanemi bydź się zdają, twierdzą: że Samskryt dotąd jest niektórych przestrzeni pospolitą mową, gdy tym czasem inni są tego zdania, że język ten w potocznej mowie używanym nie był, leczy jedynie za połączeniem się całego Indostanu uczonych, utworzonym został.

[...] W potocznéj mowie często po wyrazie kroć dla skrócenia opuszcza się sto tysięcy […].

Tytuły te podobnie jak wyraz Pan usiłowano zastąpić w potocznéj mowie i pisaniu zaimkiem Wy, czyli drugą osobą liczby mnogiéj, a to szczególniéj dla uniknienia ciągłego powtarzania tytułu […].

W szybkiéj potocznéj mowie, my, by, wymawia się krótko mè, bè, w dobitniejszych zaś wyrażeniach i w uroczystéj mowie mają zawsze powyższe wymawianie.

Na znak uszanowania, niekiedy w potocznej mowie używa się słowo w osobie zam. 2.

Każda z trzech wyżéj wymienionych mów [ustna, pisana i migowa, czyli jestowa] dzieli się jeszcze na potoczną, czyli wolną, albo prozę i na wiązaną, czyli wiersze albo rymy.

Potoczny, a, e, p. 1) co się łatwo toczy, potoczysty. Sfer okrągłych potoczne obroty. 2) = zwykły, pospolity, prosty. Język potoczny. Mowa potoczna Potoczne opowiadanie. Rozmawiać o rzeczach potocznych [...].

[...] W środku słów wymawiamy ą, ę, dobitnie nosowo, np. cielęcia, cielątko, ale na końcu tudzież przed ł mało co je przez nos przepuszczamy, zbliżają się przeto do brzmień: o, e; w potocznéj mowie i z ust ludu prostego brzmi końcowe ę zupełnie jak e, np. imię. książę, ciele [...].

W niektórych wyrażeniach używamy nawet w potocznéj mowie i teraz jeszcze właściwych form przyp. IVgo; jako to iść w sołdaty, w rekruty, w chłopy itp.

Nawet i takie, jak zapaleńcy, mędrcy, starcy, młodzieńcy, potępieńcy itd., które mogą wprawdzie mieć i zakończenie e, najczęściej w mowie potocznéj zakończamy w tym przypadku na y.

[…] Do tych policzyć náleży rzeczowniki pospolite potocznéj mowy, których nágłos jest piérwiástkiem słównym […].

[...] W mowie potocznéj zwłaszcza ludowéj, urábiá nasz język za pomocą zakończeń uɦno, utko, uteɳko [...] przysłówki zdrobniałe, które prof. Muczkowski niesłusznie zaliczá do jakiegoś bezwzględnego stopniowaniá, będącego sprzecznością samą w sobie [...].

Oprócz tych 47 głosek dają się słyszeć w potocznéj mowie, szczególniéj pomiędzy ludem niektórych naszych prowincyj różne jeszcze takie brzmienia, których język piśmienny i ogół wykształconéj klasy społeczeństwa polskiego nie używa i nie uwzględnia.

Samogłoska ę czasem spływa w mowie potocznéj z prostém e; pamiętać zatém należy, że mamy pisać np. idę, czynię, imię, [...].

Z dawnych form, należących do osnowy teraźniejszości, pozostały dotąd w języku: czerpaj, kopaj, drapaj [...]. Formy te rozkaźnika, nie używane ani w mowie potocznej, ani książkowej, dają się tylko słyszeć w mowie powszedniejszej, gminnej, a do ich podtrzymania przyczynia się analogja form blizkoznacznych konjugacji V-ej: sięgaj, zabieraj, wierzgaj, trzymaj, i t. p.

W mowie potocznej polskiej używa się niekiedy podobnie jako podmiot rzeczownik człek (człowiek) z 3. os. l. poj., mianowicie wtenczas, kiedy mówiący w formie nieosobowej mówi o sobie samym.

Język, a, lm. i [...] b) przen. narzędzie mowy, mowa, możność mówienia, dar słowa, wymowa, wysłowienie [...] d) mowa ludzka, mowa narodu: Umiejętność języka. [...] J. polski, francuski, cygański. Języki wschodnie. Władać, mówić językami. J. umarły a. martwy, X nieżywy (= którym już jako ojczystym nie mówią obecnie). J. żywy a. żyjący (= którym mówi obecnie żyjąca narodowość). J. bogaty, ubogi. Języki pokrewne, pobratymcze, jednoszczepowe. J. pierwotny a. prajęzyk. Języki pochodne. Nauka, gramatyka, historia języka. [...] Wykładał języki słowiańskie. J. rodzimy, ojczysty, macierzysty, swój, obcy, cudzoziemski. Języki starożytne, nowożytne. Przen. sposób wysłowienia, środek wyrażenia czego, porozumienia ś., styl: Przemawiał do ludu językiem ludu. Przemawiać językiem mowy potocznej. J. naukowy, gramatyczny, filozoficzny, piśmienny a. książkowy, literacki, potoczny, ludowy a. gminny, salonowy, złodziejski. [...] Księgi pielgrzymstwa są pisane przez Mickiewicza językiem biblijnym [...] Czystość, poprawność języka.

Nosowość ginie zupełnie:

a) gdy ę znajduje się na końcu wyrazu, np. chcę, kartę wymawia się w mowie potocznej bez nosowości,

b) przed ł, np. wziął, wzięła w mowie potocznej również vźoł, vźeła.

e. skracanie wyrazów w potocznej mowie, zwłaszcza mniej ważnych lub często powtarzanych.