terminów gramatycznych online
liczebnik porządkowy
Język: polski
- Części mowy: ZwO/1924
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Główne przepisy: Łoś/1918
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Liczebnik: Br/1848
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O Liczebnikach: Malin/1869
- O liczebniku: Kam/1870, Czep/1871–1872
- Odmiana liczebników zbiorowych, porządkowych i innych przymiotnych: Czep/1871–1872
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Rozdział V. O Liczebniku: Szt/1854
- Semantyka: PolTerm/1921
- Składnia: Kurh/1852
- Słowniczek: Gaert/1927
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Liczebniki porządkowe wskazują na miejsce zajmowane przez dany obiekt. Pod względem funkcji składniowej i właściwości morfologicznych nie różnią się od przymiotników [...].
Cytaty
Liczebniki dzielą się na: 1. Główne. 2. Porządkowe. 3. Ułamkowe. 4. Zbiorowe. 5. Stosunkowe.
Liczebniki porządkowe są te, które wyrażają porządek kolejny rzeczowników i odpowiadają na zapytanie: Który? Która? Które?.
Liczebniki porządkowe spadkują się jak przymiotniki, mają trzy rodzaje, siedm spadków, ale tylko liczebniki: Piérwszy, drugi, setny, tysiączny, milionowy, mają obie liczby.
Tenże przyimek łącząc się z liczebnikami porządkowemi w prz. 4 r. n. wziętemi, daje początek przysłówkom służącym do wyliczania następstwa.
Liczebniki [...] porządkowe są te, które oznaczają rzeczy porządkiem wyszczególnione, kładą się na pytanie który? która? które? np. pierwszy, pierwsza, piérwsze.
Liczebniki dokładne są dziewięciorakie: [...] II. Porządkowe wskazują na porządek rzeczy po sobie następujących, np. pierwszy, pierwsza […] itd. […].
Liczebniki mające przymiotnikowe zakończenie zgadzają się ze rzeczownikami, i odmieniają się jak przymiotniki, te są: 1. Porządkowe […].
Liczebniki porządkowe (ordinalia), dlatego tak nazwane, ponieważ się kładą na pytanie: który w porządku? - wyrażają zatém miejsce w jakimś szeregu zajmowane przez rzecz lub osobę, o którą chodzi, czy jest w nim więc piérwsza, czy druga, trzecia, czy jeszcze dalsza.
[…] Prócz liczebników głównych i zbiorowych mámy jeszcze tak zwane porządkowe, oznaczające poniekąd koléj nástępstwa, w którym po sobie następują jistoty odnośnie do miejsca lub czasu […].
[…] W polskim urobił się ten liczebnik porządkowy na pérvy […].
Liczebniki są [...]: porządkowe, które wyrażają porządek, czyli koléj wymienianych osób lub rzeczy, gdy chcemy powiedzieć, która miała miejsce pierwsze, która drugie, trzecie, dziesiąte i t.d.
Liczebniki oznaczone dzielą się jeszcze ze względu na ich znaczenie na: a) piérwotne czyli główne (kardynalne), dla tego tak nazwane, iż się z nich inne urabiają, te odpowiadają na pytanie ile? […]; b) porządkowe, wskazujące porządek rzeczy po sobie następujących [...]; c) mnożne albo spółkowe, znaczące ilość rzeczy jednego gatunku, do całości innéj rzeczy należących czyli w niéj powtórzonych [...]; d) społeczne, oznaczające społeczeństwo z wyrażoną liczbą istot [...].
Liczebniki porządkowe, mnożne, gatunkowe, wielokrotne odmieniają się jak imiona przymiotne […].
Liczebniki porządkowe są takie, które oznaczają porządek, w jakim osoby lub rzeczy po sobie następują. Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie: który z porządku? która z porządku? które z porządku? i są następujące: pierwszy-a-e, drugi-a-e-, trzeci-a-e- [...]
LICZEBNIKI PORZĄDKOWE (ordinalia), dlatego tak nazwane, ponieważ się kładą na pytanie: który w porządku? - wyrażają zatém miejsce w jakimś szeregu zajmowane przez rzecz lub osobę, o którą chodzi, czy jest w nim więc piérwsza, czy druga, trzecia, czy jeszcze dalsza.
Liczebnik dzieli się na ilościowy, czyli główny i porządkowy [...] Liczebnik główny oznacza ilość przedmiotów i odpowiada na pytanie: ile, wiele? [...] Liczebnik porządkowy oznacza porządek, w jakim rzeczy po sobie następują, i odpowiada na pytanie: który-a-e?
Liczebniki: piérwszy, wtóry (albo: drugi) trzeci, dziesiąty, setny itp. nazywamy [liczebnikami] porządkowemi, ponieważ oznaczają porządek w jakim osoby lub rzeczy po sobie następują, a używamy ich na pytanie: który z porządku, czyli który z kolei.
Na koniec odmieniają się na wzór przymiotników wszystkie liczebniki porządkowe.
Числительныя имена бываютъ: [...] 2. Порядковыя, [liczebniki] porządkowe, означающія послѣдовательность или порядокъ, въ какомъ, при означеніи счета, одинъ предметъ слѣдуетъ за другимъ. Порядковыя узнаются по вопросу który? (который?), напр. pierwszy, dziesiąty, setny и т. п.
Liczebniki, inaczej liczbowniki, wyrażają [...] porządek, według którego przedmioty po sobie następują; np. pierwszy tydzień, drugi dzień, druga godzina, trzeci dom, dwudziesta wiosna, setna rocznica, i t. p., i te noszą nazwę liczebników porządkowych.
Liczebniki porządkowe (numeraes ordinaes) są: o primeiro pierwszy (a primeira pierwsza), o segundo drugi (a segunda druga), o terceiro trzeci, o quarto czwarty, [...].
§ 41. Liczebnikami nazywają się wyrazy, oznaczające liczbę osób lub przedmiotów (są to liczebniki główne, np. dwa dni, trzy siostry, pięć palców, sto funtów i t. p.), albo też kolejny ich porządek (są to liczebniki porządkowe, np. pierwszy uczeń, trzeci rok, dziesiąta godzina, dwuch-setna rocznica i t. d.).
Wszystkie liczebniki porządkowe odmieniają się nie tylko według przypadków, ale też według rodzajów i liczb tak samo jak przymiotniki, i tak samo jak one stosują się do rzeczownika w rodzaju, liczbie i przypadku, np.: pierwszy uczeń, pierwsza godzina [...].
Jeżeli liczebnik porządkowy jest dwuwyrazowy, t. j. składa się z dziesiątków i jedności (począwszy od: dwudziesty pierwszy), to oba te liczebniki podlegają odmianie deklinacyjnej; np. dwudziestego pierwszego, sześćdziesiątego czwartego...
Liczebniki porządkowe, o ile się ich nie wypisuje słowami, wyraża się cyfrą bez kropki [...].
§ 77. IV. Liczebniki porządkowe oznaczają, w jakim porządku osoby lub rzeczy po sobie następują. Odpowiadamy niemi na pytanie: który z kolei? który w porządku? np. przyjechałem pierwszy, ty przyjechałeś drugi, brat przyjechał dziewiąty.
Liczebniki porządkowe i ilościowe (główne, ułamkowe, zbiorowe, wielorakie, mnożne) oznaczone i nieoznaczone.
Ze względu na znaczenie dzielimy liczebniki na: 1. porządkowe (pierwszy, wtóry, setny...), 2. ilościowe, z pośród których wyróżniamy [...], 3. oznaczone (dziesięć, ośmnaście...), 4. nieoznaczone (mało, wiele, kilka...).
Liczebniki wskazujące na porządek przedmiotów, nazywają się porządkowemi, nap. siódmy (rok), dwudziesty (tydzień), szesnasty (dzień).
Liczebniki porządkowe (ordinaes):
primeiro -a -os -as - pierwszy - a -i -e
segundo -a - drugi (wtóry -ra)
★Liczebniki (numeralia) ★oznaczone i ★nieoznaczone: a) ★porządkowe (ordinalia), b) ★ilościowe: 1) ★główne (cardinalia), 2) ★ułamkowe, 3) ★zbiorowe, 4) ★mnożne, 5) ★wielorakie.
Porządkowe, p. liczebniki.
Często wyodrębniamy jakiś przedmiot licząc miejsce, które on właśnie w szeregu wielu podobnych przedmiotów zajmuje [...]. Do tego celu używa się liczebników porządkowych, np. pierwszy, trzeci, dwunasty, dwudziesty ósmy, tysiączny itd.
W ten sposób wyglądała sytuacja w fonetyce, morfologii i składni, tak kształtowała się w wymienionych już dziedzinach semantyki, jak widać to i z gramatyki A. Sztochla.
Terminologia. Nomen numerale cardinale — liczebnik rachunkowy, ilości, ordinale — porządkowy, fractio — ułamkowy, collectivum — gromadny, multiplicativum — składny, proportionale — gatunkowy, indefinitum — ogólny, adverbiale — przysłówkowy, particula — złącznik, przyrost.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Nomen substantivum singulare — rzeczownik jednostkowy, abstractum — oderwany, numerale cardinale — liczebnik właściwy, główny, ordinale — porządkowy, collectivum — zbiorowy, multiplicativum — mnożny, wieloraki, indefinitum — nieokreślony, nieoznaczony [...].
Szereg nowości z wyjątkiem terminologii składniowej przynosi gramatyka F. K. Malinowskiego [...].
Nomen numerale cardinale — liczebnik główny, ordinale — porządkowy, collectivum — zbiorowy, multiplicativum — składowy, proportionale — gatunkowy, indefinitum — nieokreślny, pronomen reflexivum — zaimek zwrotny, demonstrativum — wskazujący, infinitum — nieokreślony, verbum (in)transitivum — (nie)przechodne.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Semantyka: wyraz samodzielny, rzeczownik oderwany, jednostkowy, liczebnik oznaczony, ilościowy, główny, ułamkowy, porządkowy, zbiorowy, mnożny, wieloraki, nieoznaczony [...].