Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

postać gramatyczna
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: postaci grammatyczne, postać grammatyczna
Język: polski
Dział: Stylistyka (współcześnie)

Cytaty

Szum/1809, s. 39 Definicja

Postacią grammatyczną nazywa się to, gdy wyraz jaki, albo syllaba, albo też głoska wyrzuca, dodaje, zamienia, albo z obcego języka przyjmuje.

Szum/1809, s. 230

Postać grammatyczna, figura grammaticalis.

Mucz/1825, s. 45

[...] Ubywa często, czyli wyrzuca się e, ile razy następuje po spółgłosce, która po jego opuszczeniu łatwo na spółgłoskę zakończenia spłynąć może, przy czém zachować należy odmiany w §10. opisane, np.: wróbel, wróbla, kocieł, kotła […]. Taka postać grammatyczna zowie się wyrzutnią. W staropolskich książkach, toż e wyrzucało się w piérwszym nawet przypadku, np.: szańć, usterk [...].

Rew/1845, s. 104 Definicja

Postaci [wyrazowe], czyli przenośnie są dwojakie:

[Postaci] Grammatyczne, czyli głoskowe; i Retoryczne czyli wyrazowe.

Postaci głoskowe dotyczą zewnętrznej budowy wyrazów, przedłużając takowe dodatnią głosek, skracając wyrzutnią, przetwarzając zamiennią lub cudzoziemczyzną, np. Pan, Pa-na, Płaszcz Płaszcz-owi, Kanarek Kanar- kowi, kocieł kotła, drammat, poemat, za: dramma, poema i t. d.

Such/1849, s. 202 Definicja

Gwoli szczegółowéj mysli mówiącego, dla gładkości, dźwięczności, nadobności i jasności toku mowy, tudzież ze względów poetycznych przestawiamy słowa z porządku przyrodzonego. Kiedy atoli samo przestawianie słów owym potrzebom nie wystarcza, zamieniamy je w inne, wyrzucamy niektóre lub wstawiamy nowe; takie sprawy zowią się postaciami gramatycznémi, jak: zamiennia, wyrzutnia, dodatnia.

Kurh/1852, s. 106

Nieprzyjemnemu zbiegowi głosek można zaradzić, 1ód skracając zdania lub wyrażając je w zupełności [...]; 2re używając tak nazwanych postaci grammatycznych, jakiemi są: przekładnia (перемѣщенiе словъ); zamiennia (замѣненiе одного слова другимъ), dodatnia (прибавленiе словъ) i wyrzutnia (выпущенiе словъ).

Malin/1869, s. 227 Definicja

[…] Do poznaniá tych swobodnych zboczeń od regularnego rozwoju mowy naszéj má nám dopomódz nauka o postaciach gramatycznych, które polegają na dodáwaniu, wyrzucaniu i przekładaniu głosek […].

Malin/1869, s. 255

Ze stanowiska porównáwczego dziedziny językowéj jafeckiéj uznać musim, że owe pojawy, któreśmy rozważali pod ogólną názwą postaci gramatycznych są zjawiskami nieorganicznemi w rozwoju zewnętrznego ustroju wyrazów, jakkolwiek nie bez dostatecznych powodów powszechnym zwyczajem uświęconemi.

Kam/1870, s. 156 Definicja

P. Ile jest osobliwości mowy czyli postaci grammatycznych? O. Postaci mowy jest cztery: Dodatnia, Wyrzutnia, Zamiennia i Przekładnia.

Powiązane terminy