Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: genus, rodzáj, rodzaj gramatyczny, rodzaje, rodzaje gramatyczne
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Kon/1759, s. 33

Adiektywa bez wyraźnego Substantivum położone iákiego są rodzaiu?

Kop/1778, t. I, s. 17

Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).

Kop/1778, t. II, s. 84

Náuká o Figurách jest i trudna i potrzébna. Trudność náuki o Figurách, pochodzi 1. z wiélości názwisk, á tych cudzoziemskich, które są nádáne ták szczególnym Figurom, jáko też ich Gátunkom i Rodzájom (Figuris, in Individuo, in Specie, in Genere). [...] 3. Z subtélnej różnicé która między jedną a drugą Figurą, między jédnym á drugim Gátunkiem lub Rodzájem záchodzi. [...] gdy się w niej tráfi jáka Figurá.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Don/1795, s. [4]

Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.

Don/1795, s. [5] ([5]-[6])

Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.

Prz/1816, s. 25

Wyraz naostatek dobrze brzmiący i z czystego Słowiańskiego pierwaka Łog prowadzony, mogący się u nas nakłaniać według obu rodzajów: męzkiego i żeńskiego, jak mamy przykład na zkładunkach; odłog, połog, rozłog, podłoga, wyłoga i załoga, nałog i nałoga.

SkorM/1828, s. (VII)

Niech późniéj przystąpią do tablic odmiany imion, imiesłowów, wyrazów liczbowych, i t. d. Samskrytskich, przez rodzaje, liczby, przypadki, stopnie, [...].

Rozp/1830, s. 443

W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.

Rozp/1830, s. 443

Zgoła przymiotniki odróżniają zwykle rodzaj w tych tylko przypadkach, w których odzielne zakończenie cechuje rodzaj rzeczowników.

Rozp/1830, s. 580

RODZAJE w liczbie mnogiej, 372 do 378; 440 do 451.

Czep/1871–1872, s. 19 Definicja

Przez rodzaj istotników rozumiemy w osobowych i niektórych zwierzęcych wzgląd na płeć istot, przez nie oznaczanych; we wszystkich zaś innych wzgląd na ich zakończenie.

Czep/1871–1872, s. 20

Rodzajów jest trzy: męzki np. ten ojciec, syn, stół […]; żeński np. ta matka, córka, książka […]; nijaki np. to dziécię, wilczę, cacko […].

Czep/1871–1872, s. 64

Podmioty trzech osób, tj. istotniki lub zamiast nich stojące zaimki ja, ty, on, odmieniają się przez liczby i różnego są rodzaju, zatém i słowa dla zgody z niémi odmieniamy przez liczby, co się nazywa liczbowaniem, a w czasie przeszłym i z niego urobionych i przez rodzaje, i to się nazywa rodzajowaniem [...].

Mał/1879, t. I, s. 163 Definicja

§. 97. Skądinąd różnią się między sobą osoby, zwierzęta i rzeczy, a zatém i rzeczowniki, po względem RODZAJU (genus). Trzy są rodzaje gramatyczne w języku naszym: MĘSKI (masculinum), ŻEŃSKI (femininum), i NIJAKI (neutrum).

Mał/1879, t. I, s. 361 Definicja

Następnie wytworzyły się dwa już rozgraniczone gramatyczne rodzaje, t.j. zjawiła się w języku odrębna forma wyrażająca ŻYWOTNOŚĆ, w przeciwstawieniu do RZECZOWOŚCI czyli martwoty przedmiotów.

Mał/1879, t. II, s. 10 (9-10)

Każdy z téj trójki tematów mógł wprawdzie od biedy pokryć kilkoro mniéj więcéj odrębnych pojęć, a to w miarę np. tego albo owego przysądzonego sobie rodzaju gramatycznego, albo w miarę znaczenia rzeczownego lub przymiotnego, jakie mu podłożone zostało itp.

ZwO/1924, s. 13

W języku portugalskim rozróżniamy dwa rodzaje: męski i żeński (masculino e feminino).

ZwO/1924, s. 27

Przymiotniki.

Liczba (numero) — Rodzaj (genero).

Przymiotniki zgadzają się z rzeczownikiem w liczbie i rodzaju. Prawidła tworzenia liczby mnogiej przymiotników są te same co liczby mnogiej rzeczowników.

Powiązane terminy