terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział IX. O słowie: Kop/1817
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Fleksja: Król/1922
- Nomen: Don/1795
- O imieniu: Lub/1778
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O rodzaju, liczbie i spadku: Nał/1774
- O słowie: Lub/1778
- Postrzeżenia nad niektórymi szczegółami rozprawy Brodzińskiego (J. Mroziński): Rozp/1830
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Składnia: Król/1922
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
Dwa są tylko rodzaje w języku Francuskim, to jest Męski i Białogłowski.
Trzeba wiedzieć ogólnie najpierwej co to jest Rodzaj, Liczba, i Spadek w Słowach, bo te trzy własności mają Imiona, Artykuły, Zaimki, i Ucześnistwa.
P. Co to jest słow-rodzaj? O. To Słowo od swojego początku wynalezione jest, aby nim rożnie wymawiać Płeć Męszczyzny i Niewiasty, albo samca i samicy.
P. Wiele jest słow-Rodzajow we Francuskim Języku? O. Dwa Męski i Niewieści albo Niewiesny.
Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, Е. i Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adiectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje:
Litery nieme Ъ. i Ь [...] Te dwie litery zdają sie niektórym bydź niepotrzebne; Owoż potrzeba ich jest: dla rozeznania Deklinaciy, Rodzaju, i inszej ortografii. Imiona bowiem na Ъ. kończące się, u Słowakow są Rodzaju Męskiego, Deklinacyi Drugiej.
Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).
Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).
Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) [...] Białogłowski (Fœmininum) [...] Srzedni (Neutrum) Было писало, było pisało.
Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.
Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.
Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].
Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.
Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.
Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.
Pospolicie w mowie naszéj, albo oznajmujémy co komu, albo rozkazujémy. Stąd urodziły się dwa tryby. Tryb oznajmujący, nájbogatszy jest w zakończénia, bo téż względy do tego Trybu należące są nájliczniéjsze. Względy mówię, czasu, liczb, osób, rodzaju.
Rodzaje. Pamiętámy, skąd przyszły rodzaje rzeczowników: nie zapomnieliśmy, że przymiotniki czy imieniowe, czy zaimkowe, czy imiosłowowe, odpowiadać zwykły tym rodzajom rzeczowników [...]
W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.
Zgoła przymiotniki odróżniają zwykle rodzaj w tych tylko przypadkach, w których odzielne zakończenie cechuje rodzaj rzeczowników.
RODZAJE w liczbie mnogiej, 372 do 378; 440 do 451.
Rodzaje: męski, żeński, nijaki.
Przez składnię zgody rozumiemy zasady, wedle których części zdania mniej ważne stosują [jest: stusują] się do ważniejszych (w rodzaju i osobie, liczbie i przypadku) np. Historja jest mistrzynią życia. (nie mistrzem!) Poczcziwi chłopi (forma osobowa) poczciwe chłopy (rzeczowa) i td.
Powiązane terminy
- przymiot (kategoria gram.)
- przypadek (kategoria gram.; własność)
- rodzajowanie
- własności (kat. gramat.)
- wzgląd gramatyczny