przyrostek partykuła

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1783
• Kop/1785
• Szum/1809
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Rew/1845
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Gr/1861
• SWil/1861
• Jes/1886
• Kr/1897
• SW/1900-1927
• Król/1907

Podobnym sposobém, jeżeli wyráz jest tak złożony, że má jedén z tych przyrostków, że, li, to, by, np. godziénże, będzieli, takżeto, dáwnoby; naténczas trzeciá się od końca zgłoska przedłużá, czyli tak się wymáwiá, jak gdyby się osobno pisáł przyrostek.

[...] względém Przyrostków (Encliticum) [...]

Przyrostek, particula.

Przyrostki ć, cito, li, lito, ż, że, żeś żeto itp. w Imio­nach nie odmiéniają rodzaju. Między przyrostkami liczyć trzeba té wyrazy to, cito, ktor [...] wrzucać się zwykły w mowę z Zaimkami jakiégokolwiek rodzaju, np. ténto zdrájca, tato mistrzyni, ówcito przyjáciél.

Nadmienić tu atoli winniśmy, iż niektóre z tych to nieodmiennych części mowy, jako to: przyimki, przyrostki, przysłówki, spójniki, łączą się z imionami, z słowami, a nawet podług szczególnych prawideł, zamieniają się w imiona, czyli raczej są źródłosłowami imion.

Cóż, 25.– Porów. Ż przyrostek.

PRZYROSTKI; piszą się łącznie, 560; 464.

Ż, przyrostek, 544, 25, 102.

Głoski lub zgłoski końcowe wyrazów przyrostkami zwane nie mają pospolicie same żadnego znaczenia, ale położone przy końcu wyrazów przydają mowie dobitności i mocy, służą do jéj skrócenia, a nawet niekiedy zmieniając znaczenia samychże wyrazów, z któremi się zrosły, rozmaite względy myśli oznaczają.

Przyrostek ż albo że znaczy pospolicie naleganie czyli przynaukę np. dajcież, dajże zamiast dajcie, daj; tu widzimy, że z wyrazami zakończonemi na samogłoskę używa się ż, a z zakończonemi na spółgłoskę że. Tenże przyrostek niekiedy znaczy pytanie, i używa się zamiast czy np. żałujeż on teraz, żałowałże dawniéj swego postępku, zamiast czy żałuje, czy żałował?

Przyrostek no zamiast starodawnego jedno lub jeno (tylko), znaczy zawsze naleganie, zachęcenie, wyzywanie, a używa się w rozkazywaniu i proźbie, np. dajno, dajcieno, prędzéjno, niechajno dadzą.

Przyrostek li używa się zamiast czy z zapytaniem lub bez zapytania, albo zamiast jeżeli np. maszli pieniądze?

Przyrostek ć, ci, dla pełności mowy niegdyś często używany zaczyna wychodzić już ze zwyczaju np. nie złaćto rzecz zamiast nie zła; twójci to brat zamiast wszakże to twój brat.

Przyrostek by znaczy pospolicie warunek, i łączy się z różnemi wyrazami, a nawet z innemi przyrostkami np. gdybyście czytać chcieli, dałbym wam tę książkę.

Przyrostki kolwiek bądź, łącząc się z wyrazami: kto, co, czyj, który, jaki, ile, jak, jako, zmieniają ich znaczenie np. kto przyszedł? ktokolwiek albo ktokolwiekbądź tu przyszedł, niech wyjdzie. Cokolwiek używa się zamiast wszystko co, co tylko, albo znaczy trochę, nieco np. cokolwiek chcesz uczynić, pierwéj rozważ; daj mi cokolwiek wody zamiast trochę. Mówi się także cóżkolwiekbądź, jakkolwiekbądź zamiast na wszelki przypadek, w każdym razie: tu widzimy dwa lub trzy przyrostki razem połączone.

W trybie warunkowym, spójniki te: abym: żebym, zamieniamy na przyrostki: bym, i kładziemy po czasie przeszłym niedokonanym, lub dokonanym trybu oznajmującego, osobie 3ciéj liczby pojedynczéj lub mnogiéj.

Przyrostki: ci, że, li, zamiast: czy ci, czyż, czyli, łączymy ze słowem na końcu w zapytaniach: np. powiedział ci? zamiast: czy ci powiedział?

Nie kréskuje się także w wyrazach obcych, np. aktor, rektor, honor, i t p. oraz w polskich przed ż, gdy ta spółgłoska jest przyrostkiem, np, toż, jakoż, trudnoż, i t p.

Przyrostek kolwiek tłumaczy się na język rossyjski wyrazem ни, który się pisze oddzielnie.

Przydawek .... Przyrostek.

Spójniki spółrzędne są:

1.Zestawne, wyrażające zestawienie dwóch lub więcéj myśli na podstawie podobieństwa i pokrewieństwa:

a) Łączne: i, także, téż, tudzież, oraz, nadto, czyli, [...]

c) Stopniujące: nie tylko — lecz także, lecz nawet, potwierdzające: wszakże, jużci, jakoż i przyrostek ć, n. p. Koń nie tylko się poddaje ręce kierującego, ale stara się niejako wybadywać jego życzenia (Fel.).

Orzeczenie rzeczowne kładziemy przeważnie w przypadku Vl-tym — w następujących jednak razach kładziemy je w przypadku l-szym: [...]

3) jeżeli w zdaniu jest wyraz to, bądź jako zaimek wskazujący, bądź jako przyrostek np., To jest Moniuszko. Kłamstwo jestto brzydka wada.

Dla tém lepszego uwydatnienia czynności, wzmacniamy bardzo często czasowniki polskie przyrostkami, które potém stanowią z niemi pewną charakterystyczną całość.

§ 436. Przyrostek by, jako cząstka nierozdzielna wyrazu, pisze się łącznie na końcu spójników i słów w formach trybu warunkowego, bezpośrednio po imiesłowie przeszłym na -ł, -ła, -ło, lub też na końcu innego wyrazu w tymże zdaniu (ob. § 275); np. aby, oby, ażeby, choćby, chociażby.

Przyrostek by pisze się razem na końcu spójników i trybu warunkowego po imiesłowie przeszłym na ł, ła, ło lub na końcu innego wyrazu w tym zdaniu przed orzeczeniem warunkowym: aby, ażeby, gdyby, wiedziałbyś, jużbym zrobił, mybyśmy chcieli itp.