terminów gramatycznych online
partykuła część mowy
Język: polski
Geneza: łac. particula 'cząsteczka'
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Etymologia: SzyGram/1767
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Zasady pisowni polskiej: Kr/1917
Partykuła - jedna z części mowy, tworzy klasę szczególnie trudną do oddzielenia od innej sąsiadującej z nią, a mianowicie od przysłówków.
Cytaty
Tu notuj iż są w Francuskim niektore Recipoca, choć w Polskim nie są takie; co poznasz, kiedy się przy temie w Dykcjonarzu jest partykuła se; nap: leżeć se coucher.
Do trzeciej osoby czasu niedoskonałego dodaje się partykuła bym, tak: czytał bym.
Przydawszy zaimki: ja, ty, on, po nich zaraz, lepiej się kładzie Pronomen: się, niżeli po słowie, tak: Ja się radzę [...] co rozumieć potrzeba i jeszcze bardziej o inszych słowach lub partykułach przed werbami położonych: nap: niech się radzą, gdybym sie poradził , ettc. II. W czasach składanych gdzie nie masz żadnej partykuły, tam zaimek ma miejsce między słowem staczającym się i posiłkującym, nap: radziłem się byś, gdzie zaś jest partykuła, to zaraz przy niej kładzie się, jako: poradziłbym się był.
W trybie rozkazującym z partykułą nie, używamy prawie zawsze słowa niedokonanego za dokonane. Przyczyna tego jest, że partykuła nie, w tym razie używa się nie jako przecząca, ale jako odradzająca, zabraniająca; przeto musi po niéj następować słowo niedokonane, bo to tylko odradzać, lub tego zabraniać możemy, czego jeszcze nie zrobiono, a słowa dokonane, jak wiadomo, wyrażają czynność ukończoną np. wywróć, nie wywracaj [...]. Ale chcąc wyrazić czynność, która już raz skończona powtórzyć się nie da, czyli sprawę jednotliwą, albo czynność jaką pewną i oznaczoną, używamy trybu rozkazującego słów dokonanych z partykułą nie, np. nie zgub [...]. Co innego jest nie zabijaj a co innego nie zabij, tamto ściąga się do nieoznaczonych przypadków, to zaś używa się tylko mówiąc o pewnym i oznaczonym.
Partykułę to pisać osobno: byli to sami chłopi, była to trzecia noc itd.
Partykułę to pisać osobno, np. byli to sami chłopi, a to była trzecia noc, dzień to był straszny i t.d.
Przyimek. – Spójnik. – Partykuła. (wyrazek). – Wykrzyknik.
Partykuły czyli wyrazki: -kolwiek, -bądź, -ś, -li, -ż ... (ktokolwiek, ktobądź, ktoś, znasz-li, ciż.
Partykuły (wyrazki) są to wyrazy, które albo silniej podkreślają lub wskazują na pewne zabarwienie znaczeniowe lub uczuciowe, jakie mówiący nadaje wyrazom samodzielnym. [...] Partykuły no, że wzmacniają lub łagodzą (zależnie od tonu, w jakim jest wygłaszane wypowiedzenie) rozkaz lub życzenie: chodźże! dajże!. Partykuły czy, li nadają wypowiedzeniu charakter pytania, nap. Znasz-li ten kraj?.
Podobnie z partykułami, np. z gʒ'e, zamiast czego ka lub kai ̯ w całej Małopolsce (aż poza Lublin, ale po lewej stronie Wisły z wyłączeniem części bliższych Mazowszu), na Śląsku (prócz pn.-zachodu), w Wielkopolsce (prócz zachodu i północy).
Znamy jednak tylko formy zaimkowe i partykuły o takim wyglądzie, a te tworząc normalnie grupy z innemi wyrazami, stosują się do ogólnej zasady i miały jery mocne lub słabe.
Partykuła, p. wyrazy II.
II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); [...] B. Wyrazy ★niesamodzielne: 1) ★przyimek (praepositio); 2) ★spójnik (coniunctio); 3) ★wyrazki, ★partykuły.
Są wyrazy, które same nie posiadają znaczenia, ale wyrazowi, któremu towarzyszą, nadają swoiste zabarwienie, tzn. oznajmiają rozkaz, życzenie, zdradzają zniecierpliwienie, niechęć itp. [...] Nazywa się je partykułami.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Semantyka [...]; zaimek odpowiednikowy, osobowy, zwrotny, wskazujący, nieokreślony, przysłowny, czasownik (nie)przechodni, przysłówek liczebnikowy, zaimkowy; partykuła, wyrazek.
Powiązane terminy
- cząstka (morfem gram., partykuła)
- cząstka nieokreślona
- partykuł
- partykuła niedeklinująca się
- podrzędne części mowy
- przyrostek (partykuła)
- wyrazek
- particule
- Partikel
- cząstka epideiktyczna
- *partykuła comparationis
- partykuła emfatyczna
- *partykuła intendendi
- partykuła pojedyncza
- partykuła polubowna
- partykuła pomocnicza
- partykuła prefiksalna
- partykuła prosta
- partykuła pytajna
- partykuła sufiksalna
- partykuła wskazująca
- partykuła wzmacniająca
- partykuła złożona
- pytajnik (partykuła pytająca)