terminów gramatycznych online
persona
Język: łaciński
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- De Etymologia: Mora/1592
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De Pronomine: Men/1649, DonCul/1560
- De Verbis: Mich/1696–1700 ok.
- De Verbis & Participiis Abo o Verbach i Partycypiach: Gott/1762
- De Verbo: DonCul/1560
- De nomine: Vol/1612
- De verbo: Stat/1568
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690, Raph/1698
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Mownia: Morz/1857
- O Etymologii: Kon/1759
- O literách włoskich i wymowieniu ich: Sty/1675
- O słowie: Lub/1778
- Pronomen: Don/1795, Don/1595
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Stanislaus quae pars est?: Don/1649
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Kn/1621, Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1795
Cytaty
Persona – osoba a. persona.
OSOBA persona osoba est rationabilis creature individua essentia ... et hinc persona dr in grammatica ipsum suppositum, quandoque proprietas suppositi, quandoque proprietas vocis osoba, quandoque vox ipsa, quandoque modus significandi et quandoque personalis proprietas R z5v [...]
Quid est persona? Est modus loquendi de se, ut de se, ad alium, ut ad alium, de alio, ut de alio.
Personae verborum quot sunt? Tres. Quae? Prima, ut lego. Secunda, ut legis. Tertia, ut legit. Quid est persona? Est rationalis substantia qua sermo exercetur.
Gerundium [Germidium], a Grammaticis dicitur nomen participiale carens numeris et personis sub una voce activam et passivam significationem gerens. Ut, amandi, amando, amandum.
Personalis, le, a Grammaticis fictum, quod ad personam pertinet. Verbum personale, quod per distinctas personas coniugatur. [...] Impersonalis, le, ut impersonale verbum quod nullam personam habet.
Poloni autem usurpant sie/ tertiae personae in omnibus personis et numeris.
In personarum numero nihil a Latinis differunt Poloni.
Quid est Persona? Est quaedam qualitas seu differentia hominis, [id est, attributum personae.] qua alius ab alio differt atque distinguitur.
Person namiàstkow wiele są? Trzy ktore? Pierwsza jáko ja, wtora jáko ty, Trzecia jáko on.
Personae pronominum quot sunt? Tres. Quae? Prima ut ego, Secunda ut tu, Tertia ut ille.
D litera et R, Z sibi adiuncto gaudent. Ideoque saepe literam illam, quam tamen in themate non habent, in alliis casibus et personis assumunt.
Wszytkie swoie verba simplicia Primitiva, in primâ Indicativi, praesentis temporis, personâ, Niemcy pospolicie wymowiáią/ y po jedney/ y o dwuch syllabach/ ták: Ich red ábo/ Ich rede mowię. [...] wszytkie Verba Niemieckie/ we wszytkich Modis, Temporibus et Personis, máią przed sobą záwsze swoie Pronomina Personalia.
Pérsoná. v. Osobá 1.
Persōna. Osobá 1. 2. Mászkárá. Powagá. Postáć. Powinność. Personá 2. Aktor 1. Człowiek 1.
Observandum est hic diligenter pronomen hoc swoy et illud aliud reciprocum Siebie/ sui, ad omnes tres personas reciprocari.
Personae verborum quot sunt? Tres. Quae? Prima ut lego: Secunda ut legis. Tertia ut legit.
Osob słow wiele są? Trzy. Które? Pierwsza jáko czytam: Wtora jáko czytasz. Trzećia jáko czyta.
Quid est persona? Est rationalis substantia qua sermo exercetur.
Was gehöret zu dem Vornennworte? Es gehören darzu Acht Stücke (1) das Herkommen [Species] (2) die Bedeutung [Significatio] (3) das Geschlecht [Genus] (4) die Zahl / [Numerus] (5) die Gestalt [Figura] (6) die Person [Persona] (7) die Zahlendung [Casus] und (8) die Abwandelung [Declinatio.].
Wie viel sind Zufälle [Accidentia] des Zeitwortes? Achte? [sic!] (1) daß Geschlecht [Genus] (2) das Herkommen [Species] (3) die Zeit [Tempus] (4) die Weisen [Modi] (6) [sic!] die Gestalt [Figura] (5) [sic!] die Person [Persona] (7) die Zahl [Numerus] und (8) die Zeitwandelung [Conjugatio.].
Gdy jedná z tych pártykuł / álbo cząstek mi, ti, ci, ui, fi, lo, la, gli, li, le, ne, po wtorej personie ktorychkolwiek temporum, i liczby się kłáść będzie / tedy záwsze ostátna syllabá krotko wymawiána bywa / jáko Parligli, mow mu [...].
De Personis Verborum. Wie viel sind Personen?
Pronomini accidunt octo: Species, Significatio, Genus, Figura, Persona, Numerus, Casus et Declinatio.
Ein Verbum personale heist / welches alle drey personas hat / als / umiem / umieß / umie.
Von dem Pronomine. Bey einem Pronomine sind 8. Stücke zu mercken. Species, Significatio, Genus, Figura, Persona, Numerus, Casus, Declinatio.
Bey dem Verbo Personali sind achterley zu mercken: Genus, Conjugatio, Modus, Tempus, Numerus, Persona, Figura, Species.
Ist, wenn das iź oder że daß, áby oder żeby damit, auf daß vor dem Indicativo in allen Temporibus oder Personis gesetzet oder gebrauchet wird.
Káżde Tempus, Verbi Finiti, ma dwá Numeros, Singularem, i Pluralem, ma też in Indicativo i Coniunctivo trzy Personas.
Persony lub Osoby zawsze słowa powinny przodkować, byle nie w interrogacjach, albo w pytaniach.
P. Które są accidentia albo Przymioty Verbi? O. Sześć: Genus, albo Vox, numerus, persona, modus, tempus, Conjugatio.
Niemcy zawsze kładną Osoby abo Personas z werbami wyraźnie, oprocz tylko infinitivum gdżie śię opuszczaią. Osoby zaś są in Numero Singulari Ich ja, du Ty, er on, abo Waspan Sie ona abo Waspani, In Numero Plurali Wir my, ihr wy, Sie oni, one.
Il y a trois Personnes Ego, Tu, Ille, au singulier. Nos, Vos, Illi, au plurier.
[...]
Osoby (personae) są trzy: Ego Ja, Tu ty, Ille on, in singulari. Nos my, Vos wy, Illi oni, in plurali.
Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).
Personae sunt tres, osob jest trzy, prima ùt ego, pierwsza jako ja, nos, my, secunda, wtora, ut tu, jako ty, vos, wy, tertia, trzecia, út ille, jako on, ùt illi, jako oni [...].
Wiele jest w słowie przypadkow? octo, ośm, Figura wyobrażenie, species, kształt, Genus, Rodzaj, conjugatio, Sprzążenie, modus sposob, Tempus, czas, numerus, liczba, Persona Osoba.
Wenn nun ein Zeitwort durch diese Modos, Tempora, Personas, Numeros nicht allezeit gebeugt wird, so ist es ein mangelhaftes Zeitwort. [...] folglich ist es ein Defectivum.
Wyrazy do dziewiątej części mowy należące odmieniają się, a to czworako:
1) Przez Tryby (Modus), np. czytać, czytam, czytaj, czytałbym [...].
4) Przez Osoby (personas), np. czytam, czytasz, czyta; czytamy, czytacie, czytają.
Jeżeli przy istotnikach i przymiotnikach utrzymać się dały łacińskie casus, przypadki, przez które, tamte części mowy przechodząc, zmieniają końcówkę; to przy sprawomianie persona, mimo najtwardszego konserwatyzmu żadną miarą zachowaną być nie może.
Persona, p. osoba.