mowa ustna

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1778
• Kop/1780
• Mon/1780
• Kop/1783
• Kop/1785
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Kop/1817
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Desz/1846
• Such/1849
• Szt/1854
• Morz/1857
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• SW/1900-1927

Mowá jest dwojáka, jédná ustna, druga pisána: przéz obiédwié zárówno malujémy, że ták rzékę, co myślemy.

Obiedwie te mowy, ustná i pisaná, jedénże cel máją, to jest wzajémne ludzi między sobą rozumiénié się, dla spólnéj w towarzystwie pomocy.

Gramatyka, po Gr. Grammatice, po łac. Literatura, podług krotszego opisu: jest Nauka szykowania słow, czyli Konstrukcyi, albo Nauka porządnego mowienia i pisania; podług zaś dłuższego; jest: zbior porządny potrzebnych uwag nad mową ustną i pisaną.

Tu, na niezrozumiané w mowie ustnéj lub pisanéj wyrazy, [człowiek] má na zawołanié swojé Nauczyciela, byle się z nim obeznáł, i użyć go potrafił.

A że dwoistą mámy mowę, jednę ustną, drugą pisaną; osobno więc głos ustny, a osobno pisany uwáżájmy.

Postrzegając ludzie, jako mowa ustná była i co do czasu i co do miéjscá krótką bardzo [...], wymyślili mowę pisaną [...].

Widzę, że ludzie w towarzystwie używają między sobą mowy, już ustnéj, już pisanéj [...]

Grammatyka jest to porządny zbiór prawideł języka, czyli mowy ludźkiej, ustnej i pisanej.

GRAMMATYKA, jest porządnym zbiorém uwág nad mową ustną i pisaną, podającá do tego sposoby, aby sie ludzie jak nájjaśniéj między sobą rozumieli.

Nie miescé tu wytykać, jakie się w pisaniu i ustnej mowie zagęściły błędy.

Jak język nasz skłádá się z trzech części: z głosu, z myśli i pisma; tak nauka o nim czyli Grammatyka, na takiéż części dzielić się będzie. W porządku przyrodzonym myśl jest piérwszá, głos jest drugi, pismo jest trzecie: w porządku grammatycznym rozbierającym język, głos jest piérwszym, myśl, jest druga, pismo, jest trzecie. [...] Piérwszá wpadnie w oczy powierzchność języka, czyli mowa ustna, drugá wnętrzność téj mowy, czyli znaczenie, trzeciá, ręczné téj mowy malowanie: wszakże, jedna część w drugą często wpadać będzie.

[…] Mowa jest trojaka: migowa, ustna i pisana; piérwsza i trzecia są przedmiotem oka, druga jest przedmiotem ucha, a przez wszystkie trzy, lubo z nierówną dokładnością, malujemy to, co myślimy.

[..] tudzież w rękopismach i ustnéj mowie mieszkańców różnych prowincyj [...]

GRAMMATYKA jest nauką prawideł mowy ustnej i pisanej, a mowa składa się z wyrazów.

Mowa składa się z wyrazów służących do wyjawienia myśli, każdy zaś wyraz wchodzący do mowy, może być wymówionym lub napisanym, podług tego jak kto wyjawia myśli swoje ustnie lub na piśmie; ztąd mowa jest dwojaka, ustna lub pisana.

Tu widzimy, że błędy mowy ustnéj i pisanéj często z sobą się łączą, i nawet jedne z drugich wynikają.

Toż się rozumié o zakończeniu piérwotnika na kał np. płókał (2. 6. w 7) bo i znajdują się dobrégo przykłady użycia w mowie ustnéj i w starych księgach, i inne słowa nie mogą téj odmiany przyjąć np. chrzakał, ciokał, ciskał.

Mowę ustną tyloma językami oddawać można, ile jest ludów na ziemi.

Cel mowy jest wzajemne rozumienie się ludzi między sobą; jest ona trojaka: ustna, pisana i migowa czyli jestowa [...]. Można by także przydać znakową, np. telegraf i głosową, np. dzwonienie, trąbienie, bębnienie i t.d.

Mowa wykonywa się głosem, lub też rozmaitemi znakami; piérwsza jest ustną, druga pismem albo mimiką.

I ! w. 1) oznacza uczucie niechęci, gniewliwości, popędliwości; w piśmie rzadko się to zdarza, w mowie zaś ustnéj nadzwyczaj często. I! daj mi pokój! I! ja tego nie chcę! I! skądże ci wezmę!

Piśmienny, a, e, p. 1) od pisma, od pisania; znajdujący się, używany w piśmie; pisany. Mowa piśmienna to, a nie [mowa] ustna, t. j. książkowa, nie zaś ta, którą mówią. Język piśmienny.

Ustny, a, e, p. przez usta dziejący się, słówny. Mowa ustna i pisana.

[...] Nareszcie spróbujmy téj pisowni, czy ona nam dość jasno każdą myśl odda: w mowie bowiem ustnéj częstokroć przycisk położony na słowie, czyni myśl zrozumiałą, w piśmie zaś na ten przycisk nie masz znaku, stąd pochodzi potrzeba uwydatnić pisownią to, co by nie dość zrozumiałém było [...].

W potocznéj mowie ustnej zasada ta tém bardziéj jeszcze przemaga; tak iż godzi się twierdzić, że wciskanie się form zakończonych na ę do książek w tych ostatnich prowincyach ma swój powód daleko więcéj w reflexyi gramatycznéj, która mniemaną nieregularność języka 'niby to usiłuje naprawiać, aniżeli w instynktowém poczuciu i rzeczywistém w owych stronach w taki sposób mówieniu.

[...] Pismo więc głoskowe jest nader wáżnym organem pośredniczącym pomiędzy autorem gramatyki i jego czytelnikiem, i nawzajem umiejętność, którą nazywámy Gramatyką, jest daleko więcéj wynikiem badáń opartych na mowie pisanéj, aniżeli na mowie żywéj i ustnéj, któréj piérwszá má być wiernym obrazem ostatniéj [...].

P. Iloraka jest mowa? O. Trojaka: ustna jakiéj używamy w rozmowie; piśmienna, którą się posługujemy w listach lub dziełach pisanych, i migowa , właściwa dzieciom maleńkim i głuchoniemym ludziom. P. Z czego się mowa tworzy? O. Mowa tworzy się ze zdań, w których się myśli nasze zawierają [...].

Mowa nasza — w saméj istocie jedna i zawsze ta sama — jest ustną mową albo pisaną, wedle tego czy drugim udzielamy myśli naszych wprost do nich przemawiając, czy też za pośrednictwem pisma.

Prawda, że to samo abecadło przyjęliśmy; ale nie wyrzekliśmy się tego, co więcej mamy od łacinników w mowie wrodzonej i starszej od abecadła łacińskiego, nim ono do nas doszło, już mowa ustna prastarych Sławian Mazow czyli Mazurów była bogatszą o wiele od łacińskiej i od innych. Są nato liczne dowody, naprzód z porównania żywej wymowy a później z pism.

Mowa ogólnie uważana jest trojaką: ustną, pisaną i migową. Ustną jest, gdy rozmawiamy między sobą; pisaną, gdy czytamy pisma, książki i d. i migową gdy przez migi, to jest znaki chcemy zmówić się z głuchoniemym, lub niemowlęciem w kolebce, alboli też z dorosłymi nieumiejącymi.

Używamy w mowie krótszych lub dłuższych przestanków: ponieważ zaś pismo zastępuje nam ustną mowę, konieczną jest więc rzeczą, ażeby i oko nasze widziało pewne znaki takiego przestankowania.

Mowa, y, lm. y, [Mówa] 5. to, co mówią, mówienie: Mową wyrażamy myśli. Mowa myśli jest tłomaczem. Grzeszyć myślą, mową i uczynkiem. M. składa ś. z wyrazów. M. ustna, pisana. Żywa M. Chm. (= żywe słowo). M. z kim = rozmowa, dyskurs, djalog. Niema M. (= rozmowa na migi). Do czego ta M. zmierza? (= te słowa)