terminów gramatycznych online
mowa pisana
Język: polski
- Część V. O pisowni: Jak/1823
- Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
- Główne podstawy mowopisowni polskiej: Oż/1883
- Mowopisownia polska (Grammatica Polonica): Oż/1883
- O Grafice w ogóle, a w szczególności o Grafice starożytnych i jéj historycznym rozwoju, jako téż o podstawie, na któréj polegá porządek głosek w alfabecie fenickim, greckim i łacińskim: Malin/1869
- O grammatyce w powszechności: DwBg/1813
- Pisownia: Mał/1879
- Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
- Słownik: Mon/1780
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Wstęp: Szt/1854, Jak/1823, Szum/1809
- Wstęp. O językach: Mucz/1825
- Zdanie jedenaste: Klecz/1767
Cytaty
Na ostatek. Niedosyć, bydź opatrzonym dostatkiem słow, wiadomością rzeczy, ułożeniem kształtnym dobrych myśli: potrzeba jeszcze, aby mowa, miała niejaką żywą duszę, czyli to pisana, czyli, (owszem daleko bardziej) z ust podana.
Gramatyka, po Gr. Grammatice, po łac. Literatura, podług krotszego opisu: jest Nauka szykowania słow, czyli Konstrukcyi, albo Nauka porządnego mowienia i pisania; podług zaś dłuższego; jest: zbior porządny potrzebnych uwag nad mową ustną i pisaną.
Grammatyka jest to porządny zbiór prawideł języka, czyli mowy ludźkiej, ustnej i pisanej.
GRAMMATYKA, jest porządnym zbiorém uwág nad mową ustną i pisaną, podającá do tego sposoby, aby sie ludzie jak nájjaśniéj między sobą rozumieli.
Wynaleziono pewne znaki na malowanie głosów rozmaitych w mowie używanych, które postawione przed oczy, zastępują miejsce mówiącego. Taka mowa objawia nam cudze myśli przez zmysł widzenia tak dobrze, jak przez zmysł słuchu głos mówiącego. Sztuka taka mówienia nazywa się pismem, albo mową pisaną.
Malowanie mowy ustnéj przez znaki tak dobierane, iżby postawione przed oczy zastępowały niejako miejsce mówiącego nazywamy mową pisaną albo pismem. Nie można jednak powiedzieć, iżby pismo wszędzie wiernym mogło być obrazem mowy ustnéj. Trafiają się w niéj brzemienia tak szczególne, iż się wydać przez żadne znaki nie dadzą.
[…] Mowa jest trojaka: migowa, ustna i pisana; piérwsza i trzecia są przedmiotem oka, druga jest przedmiotem ucha, a przez wszystkie trzy, lubo z nierówną dokładnością, malujemy to, co myślimy.
GRAMMATYKA jest nauką prawideł mowy ustnej i pisanej, a mowa składa się z wyrazów.
Cel mowy jest wzajemne rozumienie się ludzi między sobą; jest ona trojaka: ustna, pisana i migowa czyli jestowa [...]. Można by także przydać znakową, np. telegraf i głosową, np. dzwonienie, trąbienie, bębnienie i t.d.
Znamiona, czyli cechy mowy każdego gatunku z osobna, są następne: [...] Pisanéj; charaktery czyli znaki piśmienne, lub wykreślne postaci, czyli godła między pewnym ludem używane; te są także rozmaite, np. litery, hiéroglify, karby, węzełki i t.d. Litery czyli głoski są oprócz tego łacińskie, gotyckie, hebrajskie i t.d.
[...] Pisowniá podaje prawidła, jakiemi postaciami głosek oznaczać náleży głosy i brzmieniá, danego języka, wchodzące już w skłád wyrazów; jakiemi znakami oddzielać wyrazy i zdaniá od siebie w ciągu pisma, albo raczéj, jakiemi znamionami oznaczać zdaniá i okresy. Grafika zaś w znaczeniu gramatycznym má nám wskazać postacie głosek, jakiemi oznaczać náleży głosy i brzmieniá danego języka niezależnie od wyrazów, których są cząstkami. Jednym słowem: Grafika uczy nás oznaczać pojedyńcze głosy i brzmieniá, podaje sposób wyráżaniá głosek w abecadle, i jest pisownią, że tak rzekę, abecadłową; Ortografijá zaś jest odnośnie do fonetyki języka pisownią wyrazową, obejmującą prawidła dlá wyrazów, zgoła dlá mowy pisanéj. Grafika daje nám, a przynájmniéj dać nám powinna, w pojedynczych postaciach wyraźny i cáłkowity obráz fonetyki danego języka; Pisowniá zaś jest wynikiem prawideł językowych zastósowanych do etymologiji i gramatyki; powinna być wiernym obrazem nie tylko fonetyki języka, ale i jego organizmu.
[...] Pismo więc głoskowe jest nader wáżnym organem pośredniczącym pomiędzy autorem gramatyki i jego czytelnikiem, i nawzajem umiejętność, którą nazywámy Gramatyką, jest daleko więcéj wynikiem badáń opartych na mowie pisanéj, aniżeli na mowie żywéj i ustnéj, któréj piérwszá má być wiernym obrazem ostatniéj [...].
Mowa nasza — w saméj istocie jedna i zawsze ta sama — jest ustną mową albo pisaną, wedle tego czy drugim udzielamy myśli naszych wprost do nich przemawiając, czy też za pośrednictwem pisma.
Rozbiór abecadła, w ustnej i pisanej mowie polskiej, w porównaniu z łacińskiem, które okazało się dla nas niedostatecznem, bo mamy samogłosek o cztery, a spółgłosek o trzynaście więcej od łacinników.
Mowa ogólnie uważana jest trojaką: ustną, pisaną i migową. Ustną jest, gdy rozmawiamy między sobą; pisaną, gdy czytamy pisma, książki i d. i migową gdy przez migi, to jest znaki chcemy zmówić się z głuchoniemym, lub niemowlęciem w kolebce, alboli też z dorosłymi nieumiejącymi.
Mowa pisana. § 4. Chcąc utrwalić nasze myśli, wykonywamy szereg pewnych ruchów ręką, trzymającą pióro lub ołówek, wskutek czego na papierze powstaje szereg znaków czyli liter.
Utrwalanie myśli za pomocą szeregu liter nazywamy mową pisaną, a utrwalone w ten sposób myśli — pismem.