Cytaty 59 poz. • Strona 3 z 3  Szt 1854     Rozdział II. O Rzeczowniku   

Przypadek 3 L. P. R. M. D. I. Ten przypadek kończy się zwykle na: owi, w niektórych przez skrócenie: owi na u.

Przypadek 4 L. P. R. M. D. I. Ten przypadek jest albo taki jak II liczby pojedynczéj, albo taki jak przypadek I liczby pojedynczej

Imiona rzeczy podzielnych czyli podzielne ze słowami czynnemi, jako téż z przysłówkiem przeczącym: nie, położne, nie należą do przypadku IV, ale do przypadku II, o czym będzie obszerna wiadomość w składni zgody i rządu, np. daj mi chléba, séra, piwa.

Imiona rzeczy podzielnych czyli podzielne ze słowami czynnemi, jako téż z przysłówkiem przeczącym: nie, położne, nie należą do przypadku IV, ale do przypadku II, o czym będzie obszerna wiadomość w składni zgody i rządu, np. daj mi chléba, séra, piwa.

Przypadek 5 , L. P. R. M. D. I. Uwaga. Ten przypadek powinien by u nas Polaków być ostatnim, to jest: siódmym: 1. Że nie ma wyraźnego pytanie. 2. Że nie jest rządzony od innych wyrazów, oprócz wykrzykników.

Uwaga iloczasowa lub prozodyczna.

Liczba podwójna. [...] Ta liczba w pismach staropolskich częściéj, w teraźniejszych bardzo rzadko zdarza się; w mowie zaś potocznej ustnéj po dziś dzień od oświéceńszych rzadko, od pospólstwa częściéj używana bywa, ale tylko z liczebnikami: dwa, oba, obadwa.

Niepotrzebnie, a nawet błędnie skracają niektórzy mówiąc i pisząc w tym przypadku: akt, zamiast: aktów, gdyż akt, jest to właśnie przypadek I, l. p [...]. Przykłady podobnego skracania w tym przypadku imion tak ludzkich, jako téż innych żywotnych i nieżywotnych, nade wszystko u dawniejszych pisarzów nie są rzadkie, np. wojewód, zamiast: wojewodów.

Ten przypadek kończy sie powszechnie na: ami, lub czasem przez wyrzutnią na: i, y. [...]. Formuje się od przypadku II, l. p. zamieniając: a, u na: ami, i, y, i zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p. wyrzuciło, zamieniło, lub dodało, np. pan, pana, panami, lub: pany [...] Jednakże taka wyrzutnia nie uchodzi w imionach tych, w których by przez wyrzucenie: a, kilka spółgłosek trudnych do wymówienia zbiegło się razem, np. stołek, stołki, stołkami, ale nigdy stołkmi. b) Ten przypadek kończy się bardzo często przez skrócenie: ami, na: y, w imionach zakończonych w przypadku I, l. p. na spółgłoski twarde foremne, zaś na: i [...] na spółgłoski twarde nieforemne, to jest: g, k.

Wszystkie rzeczowniki zakończone w przypadku I, l. p. na: ni, formują przypadek IV l. p. przybiérając: ą, np. pani, panią; gospodyni, gospodynią.

Rzeczowniki zakończone w przypadku I, l. p. na: a, á, mają i formują przypadek V, l. p. przez zamianę: a na: o, np. matka, różá, Julijá, Maryjá; o! matko, różo, Julijo, Maryjo i t. d.

Przypadek 6, L. P. R. Ż. D. II. Ten przypadek kończy się zawsze na: ą, formuje się od przypadku I, l. p., zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p wyrzuciło, lub zamieniło, albo dodało, co dzieje się sposobem następnym: np. książka, nadzieja, noc, gęś [...]; przypadek VI, l. p. książką, nadzieją, nocą, gęsią.

Przypadek 6, L. P. R. Ż. D. II. Ten przypadek kończy się zawsze na: ą, formuje się od przypadku I, l. p., zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p wyrzuciło, lub zamieniło, albo dodało, co dzieje się sposobem następnym: np. książka, nadzieja, noc, gęś [...]; przypadek VI, l. p. książką, nadzieją, nocą, gęsią.

Przypadek VI, l. m. kończy się czasie przez skrócenie: ami, na i, y.

Rzeczowniki zakończone w przypadku I, l. p. na: mię, tak właśnie pisali prawie wszyscy dawniejsi i lepsi pisarze polscu, i tak je wymawiają po dziś dzień Małopolanie, gdzie dyjalekt języka polskiego jest istotnie najczyściejszy.

Przypadek 7, L. P. R. N. D. III. Ten przypadek, albo jest zupełnie taki, jak przypadek III, l. p, albo też kończy się na: e, ie.

Rzeczowniki zakończone w przypadku I, l. p. na: e, ę, mię, oje, oro mają przypadek VII, l. p. zupełnie taki jak przypadek III, l. p. np. słońce, rączę, cielę, siemię [...] przypadek VII, l. p. w słońcu, rączęniu, cielęciu, siemieniu.