terminów gramatycznych online
zaimek
Język: polski
Geneza: łac. pronomen
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Etymologia: SzyGram/1767
- Przypisy do rozdziału II: Kop/1785
- Wstęp do Gramatyki: SzyGram/1767
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Zaimek. Klasa wyrażeń uznawanych wprawdzie za odrębną część mowy, ale z zastrzeżeniem, ze jest to część mowy wyróżniana na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik, przymiotnik, czasownik czy przysłówek
Cytaty
Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
P. Jak poznać ktore słowo jakiego jest rodzaju? O. Kiedy mu się dodać może Zaimek: ten; jest rodzaju męskiego, nap: ten ojciec [...] kiedy to, jest rodzaju oddzielnego, nap: to dziecie.
P. Coż jest Imie Istotne albo Substantivum? O. Ktore się przez jeden tylko rodzaj mowi, co poznać ztąd, że mu się tylko dodać może albo ten; albo ta; albo to; a nie wszystkie te trzy Zaimki razem, nap: tylko się mowi ten Anioł, à nie ta, ani to Anioł.
ROZDZIAŁ VI. O ZAIMKU [...] P. Co jest Zaimek czyli Pronomen? O. Jest słowo kładące się za imie, i wyrażające jaką osobę albo rzecz do niej należącą, nap: co by się miało mowić: Piotr to uczynił, można powiedzieć: On to uczynił. On tedy jest zaimek, bo się tu kładzie za imie Piotra, i wyraża trzecią osobę.
Istota, liczba i osoby Zaimkow.
P. Jak się wyrażają osoby w Werbach? O. Przez osoby Pronominow, to jest w małej liczbie Ja przez wszystkie rodzaje. [...] On w rodzaju męskim. Ona w rodzaju niewieścim. Ono w rodzaju oddzielnym. [...] P. Czy zawsze te zaimki wyraźnie kładą się z Werbami w mowie ojczystej? O.
[...] Zaimek od Imiéniá, Imiésłów zaś od Imiénia, i Słowa, nie mają różnicy w odmianach [...]
Ponieważ zaimek następował zawsze po przymiotniku a warunki fonetyczne sprzyjały temu, przeto nastąpiło stopienie się przymiotnika z zaimkiem w jeden wyraz: *dobrъ-ji > dobry [...].
§ 364. Zasadnicze znaczenie zaimka określa jego nazwa „zaimek", która jest tłumaczeniem łc. pronomen, a to znowu jest przekładem gr. ἀντωνυμία [...]. Grecy więc uznali zaimek za wyraz zasadniczo równy imieniu, t. j. mający z niem wspólne najgłówniejsze, zasadnicze znamię treściowe.