tempus futurum

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DonGl/1542
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Mącz/1564 (war. B)
• Stat/1568
• Mora/1592
• Don/1595
• Rot/1616
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Kus/1646
• Don/1649
• Gut/1668
• Gut/1669
• Sty/1675
• Malcz/1687
• Woy/1690
• Mich/1696–1700 ok.
• Raph/1698
• Mon/1722
• Cell/1725
• Kon/1759
• Gott/1762
• Tr/1764
• Gott/1766
• Fook/1768
• Gott/1774
• Kop/1778
• Lub/1778
• Mon/1780
• Gott/1794
• Don/1795
• Cas/1797
• Szum/1809
• Gddk/1816
• Mał/1863
• Trz/1865
• Mał/1879
• SW/1900-1927
• Gaert/1927
• Łoś III/1927

Tempus – czas: praesens – niniejszy, imperfectum – przeszły niezupełny a. niespełny, perfectum przeszły zupełny a. spełny, futurum – przyszły.

PRZYSZŁY [...] – gram. przyszły czas futurum (sv. futurus) R n4v; rozne, co się w przyszłym czasie jakoby cirpiące w<y>mowią neutro passiva, sc. verba R v6v (md); rodzaje Rozne, co sie w pr[z]yszłym czasie jakoby cirpiące wymowią genera neutropassiva RN (k. tyt.). Zob. DAWNY, PRZESZŁY.

Faxo indicativi modi est futuri temporis pro faciam, Uczynienie.

Verbum defectivum est quod in his fere tantum personis legitur, Inquio, inquis, inquit, pluraliter inquiunt, Praerito perfecto, inquisti In futuro inquies, inquiet.

Futurum, Będę pisał.

A przyszły czás tegoż to obyczáju w i w syllábę kończystą, jáko miłuję będę miłował, jestem miłow[an].

Et futurum tempus eiusdem modi in bo et in bor syllabam mittit, ut amo amabo, amor amabor.

Futurum Záwsze jest Infinitivus.

Wie viel sind Tempora in verbis? Fast nur 4. Praesens das von gegenwertiger Zeit redet als: czuię Ich fuhle. [...] Perfectum, das von verlauffener Zeit redet/ Pámiętałem Ich habe gedacht. Plusqvamperfectum, daß von lengstvergangener Zeit redet/ pámiętałemci był Ich hatte gedacht. Futurum, das von zukünfftiger Zeit redet/ das ist zweyerley [...]

Tempus Futurum Quartae, priscè in IBO, Dormino, Largibo, Cato. Expedibo, Plaut. Esuribo, Pompon. Scibo, Ter. Et Tertiae. Reddibo, pro reddam, Plaut.

Futurum.

Es wird auch das Futurum in benden Generibus mit dem Infinitivo also conjungiret.

Das Futur: ist dem Präsens Cpt, gleich.

A przyszły czás tegoż to obyczáju w i w syllábę kończystą/ jáko miłuję/ będę mił[ował/], jestem miłow[an]/ będę miłowá[ł].

Et futurum tempus eiusdem modi in bo et in bor syllabam mittit, ut amo amabo, amor amabor.

Die Zeit, Czás, [Tempus]. Wie vielerley ist die Zeit? Fünferley. 1. Die Gegenwärtige Przytomny [Praesens.] 2. Die Fast vergangene niemal przeszły, [Imperfectum.] 3. Die Vergangene Przeszły [Perfectum.] 4. Die gantz vergangene Cále przeszły [Plusqvamperfectum.] 5. Die Künfftige Przyszły [Futurum.]

Die Zeit cżas. [TEMPUS.] Die Zeit ist Fünfferley. 1. Die Gegenwärtige Przytomny/ [Præsens.] 2. Die fast Vergangene nie mal przeszły/ [Imperfectum] 3. Die Vergangene Przeszły/ [Perfectum] 4. Die Gantzvergangene / Cále przeszły / [Plusqvamperfectum] 5. Die Künfftige / Przyszły [Futurum].

DE TEMPORIBUS O Czásách.

Słowá języká Włoskiego máją dziesięć czásow jáko: [...] Futurum przyszły.

Fut. andarò lub andrò pojdę.

Futur. Quando sarò andato gdy pojdę.

Wie viel Tempora hat das Verbum? Fünffe: Praesens, Die gegenwärtige Zeit. Imperfectum, Die knap vergangene/ Perfectum, Die vergangene. Plusquam perfectum, Die ganz verflossene. Futurum, Die künfftige.

Das Futurum gebrauchen die Pohlen auff unterschiedliche Weise: 1. Mit dem Verbo Substant. Będę/ und zwar im Masculino, Faeminino und Neutro [...]. 2. Endiget sich das Futurum auff ein am/oder ę/ so wird conjugiret als das Praesens, behält aber doch des Futuri Bedeutung.

Tempora verborum sunt quinque: Praesens, Praeteritum imperfectum, Praeteritum perfectum, Praeteritum plusquamperfectum, Futurum.

Alle Verba, welche ein doppeltes Præteritum perfectum haben / die haben ein doppeltes Futurum, Imperativum und Infinitivum.

Fünff Tempora: Præsens, Præteritum Imperfectum, Præteritum Perfectum, Præteritum Plusquamperfectum, Futurum.

Bey den Verbis das Futurum mit F. und Verbum Frequentativum mit Fr. [...] Welches Verbum sich von Futuro anfängt / und nicht von Tempore Praesenti; Das hat kein Gerundium, auch kein Particip. Activum Praesens.

FUTURUM. Futurum Singularis. Będę ich werde seyn.

Wiele iest Temporow? Pięć: Tempus praesens, Praeteritum imperfectum, Praeteritum Perfectum, praeteritum plufquam perfectum y Futurum.

Futurum uczynisz, ieśli [...].

F. Futurum [...].

Tempus, Czas [...] futurum przyszły.

Tempus, Czas. præsens, teraźnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedoskonały. præteritum perfectum, przeszły doskonały. præteritum plus quam perfectum, więcey niż doskonały. futurum, przyszły. supinum, wznak.

Ю. zamiast Я. w trzeciej osobie wielkiej liczby terazniejszego i przyszłego czasu wtorego sprzęzenia (praesens et futurum tempus secundae coniugationis) nieporządkowie używa się: строютъ, zamiast строятъ, budują.

Stąd też Czasów przedniejszych liczy się trzy, pierwszy Teraźniejszy (praesens), drugi Przeszły (praeterium) trzeci Przyszły (futurum).

Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały. T. praeteritum plus quam perfectum. Czas przeszły więcej jak doskonały, albo krocej, Czas za-przeszły. Tempus futurum. Czas przyszły.

Tempus, czas. præsens, terażnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedokonany. præteritum perfectum, przeszły dokonany. præteritum plusquamperfectum, zaprzeszły. futurum, przyszły. supinum, imiesłów. gerundia, imiesłów osobliwy.

Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.

[...] Hat er ein Futurum Zukünstige Zeitbeugung, und zwar: [...] Ohne Bedenken nenne ich das Futurum die Zukunftsbeugung.

Czasów jest:

1) w trybie oznajmującym cztery, to jest: [czas] teraźniejszy (Praesens), np. znam; [czas] przeszły (Preteritum), np. znałem; [czas] zaprzeszły (Plusquamperfectum), np. zna­łem był, i [czas] przyszły (Futurum), np. będę znał albo znać będę i t. d.

Czas przyszły z rodzajami (futurum).

będę znał, znała, znało [...].

Przyszły, futurum.

[Verbum tempora] Futurum. [Słow czasy] Przyszły.

Czas dzielimy, jak wiadomo, na teraźniejszy, przeszły i przyszły, wedle tego, czy zdarzenie, o którém mówię, odbywa się w téj chwili, gdzie o niém mówię; czy już się przedtém odbyło, czy też dopiero ma nastąpić. [...] Posiada zatem język polski w ogóle cztéry gramatyczne czasy (tempora) na oddanie tych wszystkich względów: [...]. 4. Czas przyszły (futurum); można go składać dwojako: albo np. będę czynił, czytał, biegał, siał, tłukł, [...]; albo: czynić będę.

Złożonymi czasami są: a) aoryst złożony zwykle piérwszym czyli słabym zwany, b) czas przyszły (futurum).

Czas dzielimy, jak wiadomo, na teraźniejszy, przeszły i przyszły, wedle tego, czy zdarzenie, o którém mówię, odbywa się w téj chwili, kiedy o niém mówię; czy już się przedtém odbyło, czy też ma dopiero nastąpić. [...] Posiada zatem język polski w ogóle cztéry gramatyczne czasy (tempora) na oddanie tych wszystkich względów: [...] 4. CZAS PRZYSZŁY (futurum); można go urabiać dwojako: albo np. będę czynił, czytał, biegał [...] albo czynić będę, czytać, biegać.

Inne formy złożone.

§ 618. Dość często zamiast osobowej formy czynnej spotykamy w zabytkach imiesłów teraźniejszy czynny ze słowem jeśm, być: [...]

Futurum: slutujący będzie (propitius fiet) grzechom ich Fl. 77, 42 [...].

★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): [...] ★przyszły (futurum).

Futurum, p. czasy.