terminów gramatycznych online
tempus praeteritum perfectum
Język: łaciński
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- De Etymologia: Mora/1592
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De Participio: DonCul/1560
- De Verbis: Mich/1696–1700 ok.
- De Verbis & Participiis Abo o Verbach i Partycypiach: Gott/1762
- De Verbo: Men/1649, DonCul/1560
- De verbo: Stat/1568, Vol/1612
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690, Raph/1698
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- O Etymologii: Kon/1759
- O Słowie: Malin/1869
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O słowie: Lub/1778
- Regula Quinta: Malcz/1696
- Składnia: Mał/1863
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Bart/1544 , Mon/1780
- Verbum: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- Znamiona czasowe i trybowe: Trz/1865
Cytaty
PRZESZŁY – 2) gram. przeszły czas preteritum tempus R B3 (mp); przeszły dawny czas preteritum plus quam perfectum, ut amaveram, amaveras RN IIv; przeszły dawny czas preteritum plusquam perfectum, ut amaveram, amaveras R B3 (md); preteritum imperfectum przeszłe niezupełne, ut amabam, amabas, amabat RN IIv i R B3 (md); preteritum perfectum in grammatica przeszłe zupełne, ut amavi, amavisti, amaverunt R B3 (md); preteritum perfectum przeszłe zupełne, ut amavi, amavisti, amaverunt RN IIv. Zob. PRZEJĆ, PRZYSZŁY.
[Tempus] praeteritum perfectum, Gdy rzecz przeszłà àlbo jest sie stałà.
Amatus cuius temporis? Praeteriti perfecti et plusquamperfecti temporis. In tus, sus, xus omnia.
Verbum defectivum est quod in his fere tantum personis legitur, Inquio, inquis, inquit, pluraliter inquiunt, Praerito perfecto, inquisti In futuro inquies, inquiet.
Perfectum, Pisałem.
Praeteritum imperfectum et praeteritum perfectum, quod voce et terminatione conveniunt.
Praeterito perfecto praeponuntur praepositiones interdum, imo frequentissime, ut ab imperfecto distinguatur.
Quid est [Tempus] Praeteritum perfectum? Quod tempus et actionem completam significat, [id est, actione iam finita et cessante: ktory znáczy czás przeminęły,] Ut, Amavi, [miłowáłem,] Scripsi, [pisałem,] Veni, [przyszedłem.]
Wiele są czásow w staczániu słow? Pięć. Ktore? Niniejszy jáko cztę. Przeszły niezupełny jáko czytałem. Przeszły doskonáły jáko czciłem. Przeszły więcej niż doskonáły jáko czedłem dawno. Przyszły jáko będę czedł.
Quot sunt temporam declinatione verborum? Quinque. Quae? Praesens ut lego. Praeteritum imperfectum ut legebam. Praeteritum perfectum ut legi. Praeteritum plusquam perfectum ut legeram. Futurum ut legam.
Quot sunt tempora verborum? Quinque: praesens, perfectum, plusquamperfectum, futurum primum seu circumscriptum et futurum secundum.
Ist fast in allen Verbis gemein/ vnd wird formiret von dem Praeterito perfecto, daß man łem in wszy oder szy verwandelt/ alß: pisałem Ich habe geschrieben/pisawszy nach dem ich geschrieben.
Präteritum Perfectum Masculinum.
Präteritum Perfectum Masculinum auff andere weise.
Indicativus ut plurimum sex tempora habet. Praesens, imperfectum, perfectum, plusquam perfectum, futurum primum seu circumscriptum, quod bene imperfectum vocari potest et futurum secundum seu simplex, quod perfectum dici potest.
Praeteritum imperfectum et perfectum, idem enim sunt in non paucis neutris.
Quot sunt tempora in coniugatione verborum? Quinque. Quae? Praesens ut lego: Praeteritum imperfectum ut legebam: Praeteritum perfectum ut legi: Praeteritum plusquam perfectum ut legeram. Futurum ut legam.
Wiele są czásow w staczániu słow? Pięć. Które? Niniejszy jáko czytam: Przeszły niezupełny jáko czytałem: Przeszły doskonały jáko czytałem: Przeszły więcej niż doskonały jáko czytałem dawno. Przyszły jáko będę czytał.
In praeterito perfecto, Dio voglia che, Bodajbym był.
Praeteritum perfectum. Sing: Benche habbia hauuto lubo bym miał teráż [...].
Praet: perf. sia andato gdybym szedł teraz.
Wie viel Tempora hat das Verbum? Fünffe: Praesens, Die gegenwärtige Zeit. Imperfectum, Die knap vergangene/ Perfectum, Die vergangene. Plusquam perfectum, Die ganz verflossene. Futurum, Die künfftige.
Es haben auch die Pohlen/ ausser dem/ einen Aoristum, welcher dem Infinitivo ehnlich ist/ und hat seine Endung auff ein wszy/ oder szy/ kommt aber von dem Perfecto her [...].
Tempora verborum sunt quinque: Praesens, Praeteritum imperfectum, Praeteritum perfectum, Praeteritum plusquamperfectum, Futurum.
Es brauchen die Pohlen eine gar kurze Redens⸗Art durch den Aoristum, oder wie man bey der information nennet Participium in wszy/ oder szy: Welches von dem Perfecto her kommet/ wann die letzte Particula von dem Perfecto łem in wszy oder szy verwandelt wird/ alß: cżytałem ich habe gelesen/ cżytawszy nachdem ich gelesen habe.
Alle Verba, welche ein doppeltes Præteritum perfectum haben / die haben ein doppeltes Futurum, Imperativum und Infinitivum.
Fünff Tempora: Præsens, Præteritum Imperfectum, Præteritum Perfectum, Præteritum Plusquamperfectum, Futurum.
Erstlich, daß meines Wissens kein Verbum vorhanden ist, welches sein eigen Praet. Perfectum nicht solte haben.
Uczyłem ist gleichsam imperfectum, náuczyłem Perfectum ich habe gelehret: náuczyłem był Plusquamperf. ich hatte gelehret.
Wiele iest Temporow? Pięć: Tempus praesens, Praeteritum imperfectum, Praeteritum Perfectum, praeteritum plufquam perfectum y Futurum.
Gdy zupełnie stáłá się, iest Praeteritum perfectum.
Aktywum. nazywa śię któremu dodaie śię in praeteritis perfectis Verbum Ich habe mam.
Tempus, Czas [...] praeteritum iperfectum przeszły doskonały.
Tempus, Czas. præsens, teraźnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedoskonały. præteritum perfectum, przeszły doskonały. præteritum plus quam perfectum, więcey niż doskonały. futurum, przyszły. supinum, wznak.
Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych. Od prostych. 1.) Terazniejszy (Praesens): трясу trzęsę [...] 2.) Przeszły niedoskonały (Praeteritum imperfectum): трясъ trząsł [...] 3.) Przeszły jednokrotny (Praeteritum unicum): тряхнулъ trząsnął [...] 4.) Dawno przeszły pierwszy (Plusquam perfectum primum): тряхивалъ trząsywał [...] 5.) Dawno przeszły wtóry (Plusquam perfectum secundum): бывало трясъ bywało trząsł [...] 6.) Dawno przeszły trzeci (Plusquam perfectum tertium): бывало трясывалъ [...] trząsywał [...] 7.) Przyszły niedoskonały (Futurum imperfectum): буду трасти będę trząsł, стану бросать [...] zacznę ciskać [...] 8.) Przyszły jednokrotny (Futurum unicum): тряхну trząsnę [...] Od złożonych. 9.) Przeszły doskonały (Praeteritum perfectum) na przykł: написалъ napisał, od пишу piszę; 10.) Przyszły doskonały (10. Futurum perfectum): напишу napiszę.
Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. [tempus] praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały.
Tempus, czas. præsens, terażnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedokonany. præteritum perfectum, przeszły dokonany. præteritum plusquamperfectum, zaprzeszły. futurum, przyszły. supinum, imiesłów. gerundia, imiesłów osobliwy.
Tempora sunt quinque, czasow jest [p]ięć, Praesens, Teraźniejszy, Praeteritum im[p]erfectum, Przeszły niedoskonały, Praeteritum [p]erfectum, przeszły doskonały, Praeteritum [p]lus quam perfectum, Przeszły więcy niż dosko[n]ały, Futurum i przyszły.
Hat er ein Perfectum oder vollkommen vergangene Zeitbeugung [...] Sie heiße unterdessen Verwichenheitsbeugung.
Czas przeszły w polskim języku jest albo dokonany (perfectum), gdy od słowa dokonanego pochodzi, np. dać, dałem, albo też niedokonany (imperfectum), gdy od słowa niedokonanego pochodzi, np. pisać, pisałem.
Czas przeszły dokonany (perfectum) składa się tym samym sposobem z czasowników dokonanych […].
Obydwóch tych czasów nie można z osobna stawić na jednej linii ani z żadnym czasem łacińskim, ani niemieckim.
Łacińskie perfectum i niemieckie imperfectum w znaczeniu aorystu — wyrażamy zarówno przez nasz czas przeszły dokonany i przez niedokonany (interrogavit, er fragte = pytał i zapytał). Łacińskie i niemieckie perfectum w właściwém znaczeniu, wyrażamy przez nasz czas przeszły dokonany (finivit, er hat geendigt = skończył).
Do pojedyńczych czasów należą w piérwotnym języku indoeuropejskim: a) czas teraźniejszy (praesens), b) czas przeszły dokonany (perfectum), c) czas przeszły niedokonany (imperfectum), d) aoryst pojedyńczy zwykle drugim (wcale niestósownie) czyli mocnym zwany.
§. 63. 5. Czas przeszły (perfectum).
W staréj greczyznie znajdujemy następujące formy czasu przeszłego: 1. Niedokonany (imperfectum). 2. Dokonany okréślny (perfectum). 3. Dokonany nieokréślny (aoristus). 4. Zaprzeszły (plusquamperfectum).
Hegendorphinus w opracowaniu gramatyki Donata r. 1527 niewiadomo na jakiej podstawie odróżnia praeteritum plusquamperfectum miłowałech, uczyłech, czciłech (legeram), słyszałech od praeteritum perfectum miłowałem, uczyłem, czciłem, słyszałem (o formach na -chmy nie mówi); być może, iż w końcówce -ch upatrywał śladu formy bych, a końcówkę -m uważał za szczątkowe jesm.
★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): a) niedokonany (imperfectum), b) dokonany (perfectum), c) nieokreślony (aoristus), d) ★zaprzeszły (plusquamperfectum).
Perfectum, p. czasowniki II 5.