Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przysłówek
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: dosłowie, przysłowek
Język: polski
Dział: Części mowy (współcześnie)
  • O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
  • Rozdział II. Rozbieranie mowy na ośm części: Kop/1778
  • Rozdział III. O nieodmiennych częściach mowy: Kop/1778
  • Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
  • Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
EJP 1991, 278 Definicja współczesna

Przysłówek jest częścią mowy skupiającą wyrazy, których prymarną funkcją jest funkcja określenia adwerbalnego.

Cytaty

Kop/1778, t. I, s. 8 Definicja

Przysłowek, (Adverbĭum), np. nie, non.

Kop/1778, t. I, s. 13 Definicja

Przysłowek (Adverbĭum) tak jest nazwany, że się pospolicie kładzie przy Słowie, pomagając mu do wyrażenia okoliczności jakiej.

SWil/1861, cz. I, s. 243

Dosłowie, a, lm. a, n. gram. ob. Przysłówek.

SWil/1861, cz. II, s. 1311 Definicja

Przysłówek, wka, lm. wki, m. gram. ogólna nazwa wyrazów, zaliczonych do jednéj z nieodmiennych części mowy, noszącéj to nazwanie. Pod względem znaczenia wewnętrznego, przysłówki dzielą się następnie: a) na służące do wyrażenia pytania, np. gdzie? kiedy? jak? b) do wyrażenia twierdzenia, np. tak, zaiste, niewątpliwie, zapewnie; c) przeczenia, np. bynajmniéj, inaczéj, przeciwnie; d) czasu, np. dziś, teraz, zawsze, zaraz, nigdy; e) miejsca, np. tu, tam, wszędzie, nigdzie; f) przymiotu albo sposobu czynności, stanu, np. pięknie, dobrze, źle, skrycie, otwarcie, ogólnie, szczegółowie, szeroko, wązko, długo, krótko; g) stopnia przymiotu, np. dostatecznie, arcy, bardzo, wielce; h) ilości wielkiéj lub małéj ogólnie, np. dużo, sporo, wiele, mało. Przysłówki jedne są całkiem nieodmienne, jak wyrażające pytanie, twierdzenie, przeczenie, miéjsce; inne odmieniają się przez stopnie, jak wyrażające przymiot, sposób czynności i niektóre stopień przymiotu (bardzo, bardziéj); inne wyrażające ilość, oprócz odmiany niektórych przez stopnie, biorą się często za rzeczowniki liczebne blm. rodz. n., odmieniają się przez przypadki i w zdaniach słowo musi od nich zależéć, np. bez mała, wśród wielu, niemało rzeczy zginęło, wielu członków przyszło do sali. Przysłówki wyrażające stopień przymiotu i ilość kładą się ze słowami, przymiotnikami, przysłówkami oznaczającemi przymiot i rzeczownikami; inne tylko ze słowami Znaczenie każdego w szczególności znajduje się na właściwém miejscu.

Kras/1897, s. 23

Przysłówki na—o, użyte nieosobowo (n.p. zimno, cicho i t. p.) są to właściwie przymiotniki rodzaju nijakiego w formie niezłożonej; później, kiedy zatracono poczucie, że to są przymiotniki, i zaczęto je uważać za przysłówki, to według ich analogii zaczęto tak samo używać i przysłówków na -ê (jak dobrze, źle i t. p.) oraz stopnia wyższego na -ej (jak lepiej, gorzej i t.p.), tak iż obecnie mamy wyrażenia nieosobowe przysłówkowe na -o, na -e i na -ej.

Powiązane terminy