Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przedrostek
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: przedrostek słowotwórczy, przedrostki
Język: polski
Dział: Słowotwórstwo (współcześnie)
Definicja współczesna

Zob. afiks

Cytaty

KarłT/1885, s. 116

>| Przedrostek.

Kr/1897, s. 22 Definicja

Pomiędzy temi cząstkami morfologicznemi najważniejszą jest zgłoska, w której tkwi główne znaczenie wyrazu, czyli jego pierwiastek [...]. Dodane do niej inne cząstki na początku, czyli przedrostki, (na-uk-a, wy-ucz-yć), i na końcu, zwane przyrostkami, (na-uk-a, ucz-eń, na-uk-owy), tworzą zwykle wyrazy.

SW/1900-1927, s. 69 Definicja

Przedrostek, tka, lm. tki [...] 2. gram. cząstka wyrazu dodana przed jego morfemą rdzenną przybranka

SW/1900-1927, s. 992 Definicja

Prefiks, u, lm. y gram. dodatek na początku wyrazu, przybranka, przedrostek.

Król/1907, s. 35

Gdy po samogłosce następuje dwie lub więcej spółgłosek, wówczas bierze się pod uwagę pierwiastek, przedrostek dodany na początku i przyrostki końcowe wyrazu i dzieli się wyraz tak, ażeby jego części morfologiczne nie były rozrywane [...] np. oddziela się pierwiastek od przedrostka: bez-ład, nad-miar, roz-dać [...] Oddziela się przyrostek od pierwiastku: głów-ka, głos-ka, gło-śny, naj-waż-niej-szy, wóz-ka, pisz-cie, grud-nia.

BdC/1915, s. 167

Zamiast terminów «pierwiastek» albo «rdzeń», oraz sufiks (przyrostek), prefiks (przedrostek), końcówka itp. używamy jednoczącego je wszystkie terminu «morfema», rozróżniając jednak morfemy semazjologicznie rdzenne, centralne (pierwiastek, rdzeń, oraz morfemy z tego stanowiska dodatkowe, bądź to semazjologicznie określające, bądź też czysto morfologiczne, właściwe pewnemu typowi budowy morfologicznej. Najprostszemi żywemi elementami morfologji myślenia językowego są morfemy, t.j. kompleksy wrażeń akustycznych i czuć muskularnych (wrażeń od prac muskularnych), będące

Kr/1917, s. 80

W ten sposób w każdym wyrazie można odszukać pewne części składowe, połączone celowo w całość, z których każda ma swoje znaczenie. Temi częściami składowemi wyrazu są: pierwiastek, przedrostek, przyrostek i końcówka.

Kr/1917, s. 85 Definicja

Przedrostki. § 172. Przedrostkiem nazywamy część wyrazu, znajdującą się przed pierwiastkiem tego wyrazu, np. pod-nieść, wy-chodzę, o-pieka, na-uka, nie-uctwo.

Kon/1920, s. 37

§ 70. Przypatrzmy się raz jeszcze umieszczonym powyżej przykładom stopniowania przymiotników, a obaczymy, że stopień wyższy tworzy się od tematu przymiotnika za dodaniem końcówki (przyrostka) szy lub ejszy, np. słab-szy, ściśl-ejszy. Stopień najwyższy tworzy się tak samo, tylko na początku wyrazu dodajemy jeszcze tak zwany przedrostek naj, np. naj-słab-szy, naj-ściśl-ejszy.

PolTerm/1921, s. 90

Przedrostek – przyrostek – wrostek. Przyrostek żywy i martwy. Przyrostek (słowotwórczy) i przyrostek fleksyjny (końcówka).

Król/1922, s. 14 Definicja

Rdzeń rzadko kiedy stanowi zrozumiały wyraz. Zwykle przybiera on głoski lub całe zgłoski przed i po sobie. o (przedrostek) — √ogrod (rdzeń) — nik (przyrostek słowotwórczy) w dop. o - grod - nik -a (przyrostek fleksyjny)

Szob/1923, s. 115 Definicja

Początkowa cząstka wyrazu, występująca w całym szeregu wyrazów i wszędzie mająca jednakowe znaczenie, nazywa się przedrostkiem.

Szob/1923, s. 116 Definicja

Przedrostki słowotwórcze określają bliżej znaczenie wyrazów, jako części mowy.

ŁośFl/1923, s. 271

W języku stp. czasowniki, kończące się w 1. os. l. p. na -uję miały bezokoliczniki wyłącznie na -ować, ale z czasem zaczęto tworzyć te formy także na -ywać, zwłaszcza w złożonych z przedrostkami.

Łoś II/1925, s. 1 Definicja

§ 1. Najprostszym elementem formalno-znaczeniowym wyrazu jest morfem t.j. głoska lub grupa głosek, mająca pewne znaczenie. Morfemy ze względu na znaczenie dzielą się na pierwiastki czyli rdzenie i narostki (afiksy), te zaś są przyrostkami (sufiksami), jeśli następują po pierwiastku, i przedrostkami (prefiksami), skoro stoją przed pierwiastkiem.

Łoś III/1927, s. 68

§ 157. Dzisiejsze rzeczowniki męskie na -i (-y) złożone z przedrostkiem niegdyś również kończyły się na -ije, potem ściągnięte -e, które to formy trwają do początku w. XVI; były to nazwy urzędników dworskich: podłowcze [...[, podczasze poznański [...].

Gaert/1927, s. 96

Przedrostek, p. wyrazy I B.

Gaert/1927, s. 104 Definicja

I. Części wyrazów: [...] B. Słowotwórcze: [...]

2) ★przyrostki (afiksy, sufiksy) słowotwórcze, części wyrazów, urabiające pewne ich kategorje, np. nazwy osób działających, czasowniki dokonane i t. p.: ★przedrostek (prefiks) dodany przed pniem, np. wy-jechać, ★wrostek (infiks) dodany w środku pnia i ★przyrostek (sufiks), dodany po pniu, np. płot-ek.

Kl/1939, s. 60 Definicja

Rozmaite wyrazy z różnym rdzeniem mają przed nim taką samą cząstkę, np. przebić, przepis, przeliczyć; zabrać, zamorski, zadania itp. Tę cząstkę wyrazu nazywa się przedrostkiem.

Kl/1939, s. 60

Także przedrostek nadaje wyrazowi, w którego skład wchodzi, pewne określone znaczenie.

Dor/1958–1969, t. VII, s. 194 Definicja

Przedrostek [...] jęz. p. prefiks: Pozostały niezmienione zasadnicze elementy: pnie, przyrostki, przedrostki, z których tworzymy wciąż nowe wyrazy. PAR. Alch. 157.

Powiązane terminy