terminów gramatycznych online
rodzaj gramatyczny
Język: polski
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Etymologia: Mał/1879
- Etymologia (Słoworód): Mał/1879
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
- O rzeczownikach: Ryk/1850
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Przypisy do rodziału VIII: Kop/1785
- Przypisy do rozdziału III: Kop/1778
- Rozdział IV. O imieniu: Kop/1785, Kop/1778
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1785
- Rzeczownik: Br/1848
- Składnia: Kurh/1852
- Wstęp do Gramatyki: SzyGram/1767
- Zawierający wyliczenie imion, odmieniających się przez przypadki, jich odmiany i nazwisk: Żoch/1838
Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.
Cytaty
P. Co są Rodzaje i wiele ich jest? O. Rożność dwoch płci dała początek dwom Rodzajom: Męskiemu i Niewieściemu; procz ktorych języki Wschodnie i niektore Zachodnie inszych nie znają [...]. P. Jakże poznać ktore słowo jakiego jest rodzaju? O. Kiedy mu się dodać może Zaimek [...]
Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).
Náuká o Figurách jest i trudna i potrzébna. Trudność náuki o Figurách, pochodzi 1. z wiélości názwisk, á tych cudzoziemskich, które są nádáne ták szczególnym Figurom, jáko też ich Gátunkom i Rodzájom (Figuris, in Individuo, in Specie, in Genere). [...] 3. Z subtélnej różnicé która między jedną a drugą Figurą, między jédnym á drugim Gátunkiem lub Rodzájem záchodzi. [...] gdy się w niej tráfi jáka Figurá.
Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.
Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.
Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].
Powtóré, wyszczególniają się cztery pospolitszé Imión odmiany, przez Stopnié, Rodzaje, Liczby, i Przypádki.
Daléj się mówi porządnie o przedniejszych Słowa odmianach przez Osoby, Liczby, w Polskim języku przez Rodzaje, przez Czasy i przez Tryby.
Dwa są Rodzaje czyli Płci w rzeczach, trzeci z ludzkiégo sposobu myśléniá wypływá [...].
Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.
Rodzajów w języku polskim mamy cztéry.
Rzeczowniki mają trzy rodzaje: Męski, żeński, nijaki. Pod tym względem język nasz różni się także od wielu języków nowożytnych, które pospolicie nie mają rodzaju nijakiego.
Dwa są tylko rodzaje w języku angielskim: rodzaj męzki i żeński. Do piérwszego należą imiona mężczyzn i samców, do drugiego kobiét i samic. Wszystkie zaś imiona nieżywotne a nawet istot żyjących, w których płci wyraźnie rozpoznać nie można, lub na których płeć nie zwraca się uwaga, nie należą ani do jednego ani do drugiego rodzaju, to jest krócéj mówiąc, są rodzaju, rzeczowego, czyli nijakiego. Ze wszystkich znanych języków, jeden podobno język angielski poszedł tą drogą przez samą naturę wskazaną.
Słowo z przedmiotem zdania zgadza się w osobie i liczbie, w czasie zaś przeszłym zgadza się także w rodzaju.
W rzeczownikach rozróżniamy trzy rodzaje: rodzaj męski, rodzaj żeński i rodzaj nijaki. Rodzaj rzeczowników poznajemy po znaczeniu i po końcówce
Nareszcie w czasach przeszłych i w czasie przyszłym niedokonanym rozróżniamy rodzaje, np. kochałem-łam-łom; pisałem był, pisałam była, pisałom było; będę czytał, będę czytała, będę czytało; kupowaliśmy, kupowałyśmy.
§. 97. Skądinąd różnią się między sobą osoby, zwierzęta i rzeczy, a zatém i rzeczowniki, po względem RODZAJU (genus). Trzy są rodzaje gramatyczne w języku naszym: MĘSKI (masculinum), ŻEŃSKI (femininum), i NIJAKI (neutrum).
Następnie wytworzyły się dwa już rozgraniczone gramatyczne rodzaje, t.j. zjawiła się w języku odrębna forma wyrażająca ŻYWOTNOŚĆ, w przeciwstawieniu do RZECZOWOŚCI czyli martwoty przedmiotów.
Każdy z téj trójki tematów mógł wprawdzie od biedy pokryć kilkoro mniéj więcéj odrębnych pojęć, a to w miarę np. tego albo owego przysądzonego sobie rodzaju gramatycznego, albo w miarę znaczenia rzeczownego lub przymiotnego, jakie mu podłożone zostało itp.